وتوێژێک لەگەڵ عیرفان ڕه‌هنمون ئه‌ندامی سه‌رکردایه‌تی حزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران
سازدانی: سه‌لاحه‌دین بایه‌زیدی
٢٢ی پوشپه‌ڕی ئه‌مساڵ هاوکات بوو له‌گه‌ڵ هه‌ڤده‌هه‌مین ساڵیادی تیرۆری دکتۆر عه‌بدوڵره‌حمان قاسملوو. عیرفان ڕه‌هنمون ئه‌ندامی سه‌رکردایه‌تی حزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران که نوێنه‌ره له سلێمانی سه‌باره‌ت به که‌سایه‌تی قاسملوو ده‌ڵێت "د. قاسملوو که‌سێک بوو که زۆر زووتر له زه‌مانی خۆی هاته دنیا. که‌سایه‌تییه‌که که ده‌بوایه له‌سه‌رده‌مێکی تردا بهاتایه دنیاوه. وه‌ک هه‌ر بیرمه‌ندێک ده‌بێ ڕۆژگارێک تێپه‌ڕێ تا خه‌ڵک له‌گه‌ڵ بیروئه‌ندێشه‌ی ئه‌ودا ئاشنا ببن." پێشی وایه له‌ناو ئۆپۆزۆسیۆنی ئێراندا وه‌ک که‌سایه‌تییه‌کی میحوه‌ری ناسراوه، چونکه هه‌میشه توانیویه‌تی بیروبۆچوونه لێک جیاوازه‌کان و ته‌نانه‌ت دژ به‌یه‌که‌کانیش له‌یه‌ک نزیک بکاته‌وه. ئه‌وه‌ش بۆ چه‌ند شت ده‌گه‌ڕێنێته‌وه. یه‌کیان سیاسه‌تی ئوسوڵی حزبی دیموکرات سه‌باره‌ت به خودی ئێران که یه‌کێک له دروشمه سه‌ره‌کییه‌کانی دیموکراسی بۆ ئێرانه، ئه‌وی تریشیان ده‌گه‌ڕێنێته‌وه بۆ کارامه‌یی و لێزانیی د. قاسملوو له بواری دیپلۆماسیدا. له درێژه‌ی قسه‌کانیدا ده‌ڵێت: "پێموابێ د. قاسملوو یه‌که‌مین ڕێبه‌ری کورد بوو که توانی دۆز و پرسی کورد بکاته دۆزێکی نێونه‌ته‌وه‌یی و پێش ئه‌و هیچ ڕێبه‌رێک به‌و ئه‌رکه گرنگه هه‌ڵنه‌ساوه. د. قاسملوو به حوکمی ئه‌وه‌ی له ئه‌وروپا ژیاوه و مامۆستای زانکۆ به‌ناوبانگه‌کانی سۆربۆن و چیکۆسلۆڤاکی بووه، په‌یوه‌ندییه‌کی قووڵی له‌گه‌ڵ دیپلۆماته‌کان، ئه‌وروپاییه‌کان و سیاسه‌تمه‌داراندا هه‌بوه. د. قاسملوو یه‌که‌مین کورد بووه که له کۆبوونه‌وه‌ی ئه‌نته‌رناسیۆنالی سۆسیالیستدا به‌شدار بووه‌و به‌گشتی باس له‌وه ده‌کات که پرسی کورد ڕێگه‌چاره‌ی نیزامی نییه‌و ده‌بێ به‌شێوه‌ی دیالۆگ و ئاشتیخوازانه چاره‌سه‌ر بکرێ و ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست ئاشتی و ئارامی به‌خۆیه‌وه نابینێ مه‌گه‌ر ئه‌وه‌ی که پرسی کورد چاره‌سه‌ر ببێ."
دکتۆر قاسملوو له‌و ماوه‌یه‌ی که ڕێبه‌ری حزبی دیموکرات بوو، زیاتر له‌گه‌ڵ وڵاتانی ئه‌وروپایی دانوستانی هه‌بوو و هه‌رگیز بۆ کاری دیپلۆماسی ڕێگه‌ی نه‌که‌وته ئه‌مریکا. چه‌ند مانگ به‌ر له تیرۆرکردنی به‌نیاز بوو کێشه‌ی کورد بگه‌یه‌نێته ناوه‌نده ئه‌مریکییه‌کانیش، به‌ڵام ده‌رفه‌تی ئه‌و کاره‌ی بۆ نه‌ڕه‌خسا. هه‌ر له‌کاتی ئه‌و یاده‌دا سکرتێری ئێستای حزبی دیموکرات له‌میانه‌ی کاره‌کانی کۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌کانی ئێرانی فیدراڵ له‌ئه‌مریکا بوو، ڕه‌هنمون سه‌فه‌ری ئه‌م دواییه‌ی مسته‌فا هیجری به سه‌فه‌رێکی "پڕ ده‌ستکه‌وت" له‌قه‌ڵه‌م ده‌دات چونکه "بۆ یه‌که‌مینجار دوای دامه‌زراندنی کۆنگره‌ی فیدراڵی، ئه‌و کۆنگره‌یه توانی بیروبۆچوونه‌کانی له‌مه‌ڕ کێشه‌کانی ئێران و پلاتفۆرمی زاڵبوون به‌سه‌ر ئه‌و کێشانه‌دا بخاته به‌ر دیده‌ی کۆڕ و کۆمه‌ڵه نێونه‌ته‌وه‌ییه‌کان."
کۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌کانی ئێرانی فیدراڵ له چه‌ندین حزبی ئێرانی پێکهاتووه که حزبی دیموکرات و کۆمه‌ڵه‌ی شۆڕشگێڕانیش وه‌ک دوو حزبی کوردی تیایدا به‌شدارن. به‌گشتی سه‌رجه‌م ئه‌ندامانی کۆنگره‌که فیدرالیزم به باشترین ڕێگه‌چاره‌ی کێشه‌کانی ئێران ده‌زانن. عیرفان ڕه‌هنمون ده‌ڵێت: " ئه‌و کۆنگره‌یه توانی خۆی به وڵاته بڕیارده‌ره‌کان بناسێنێ و به‌خۆشییه‌وه ئه‌و کۆبوونه‌وه‌یه‌ش دوای خرۆشانه جه‌ماوه‌رییه‌کانی کوردستان و خوزستان و ئازه‌ربایجان هاته ئاراوه که ئه‌وه بووه هۆی ئه‌وه که ئه‌و وڵاتانه و به‌تایبه‌ت ئه‌مریکا سه‌رنجێکی زیاتر بداته بیروبۆچوونه‌کانی کۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌کانی ئێرانی فیدراڵ."
له وه‌ڵامی هۆکاری به‌شداربوونیان له کۆنگره‌ی ئاماژه‌پێکراودا له‌سه‌ر ئه‌و بڕوایه‌یه که ئه‌و کۆنگره‌یه ده‌توانێ ئێران له ناوه‌ندگه‌رێتی بێنێته ده‌ره‌وه و هه‌موو گه‌لانی ئێران به‌مافی یه‌کسانی خۆیان بگه‌ن.
به‌مجۆره‌ش وه‌ڵامی گله‌یی کۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تکێشان ده‌داته‌وه که پێی وایە حزبی دیموکرات ڕازی نه‌بووه به یه‌که‌وه ئه‌مریکاییه‌کان ببینن: "ئێمه له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵه دوو حیزبی جیاوازین، به ڕابردوو و بیروبۆچوون و ئایدیۆلۆژیای جیاوازه، بۆیه سرووشتیه ئه‌گه‌ر به جیا سه‌ردانمان کردبێ. پێشینه‌ی په‌یوه‌ندیی ئێمه له‌گه‌ڵ ویلایەتە یه‌کگرتوه‌کانی ئه‌مریکاشدا پێشینه‌یه‌کی باشتره نیسبه‌ت به کۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تکێشان. ڕه‌نگه ئه‌وه‌ش ئاستی دانیشتنه‌کانی ئێمه‌ی تا ڕاده‌یه‌ک بردبێته سه‌ره‌وه. ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر به‌ره‌ی کوردستانی دروست بکرێ، سروشتییه ئه‌گه‌ر حزبه‌کان بۆ خۆیان به جیا په‌یوه‌ندی دیپلۆماتیکیان هه‌بێ. به مه‌رجێک دژایه‌تی نه‌بێ له‌گه‌ڵ ئه‌و خاڵانه‌ی که له‌به‌ره‌دا له‌سه‌ری ڕێک که‌وتوون."
"هه‌ندێک له ڕێکخراوه‌کان پێخۆر به به‌ره‌ی کوردستانییه‌وه ده‌که‌ن"
خه‌باتی هاوبه‌شی حزبه‌کان و دروستکردنی به‌ره‌یه‌کی یه‌کگرتوو، دوابه‌دوای وازهێنان له خه‌باتی چه‌کداری، ڕوبه‌رێکی زۆری ئه‌ده‌بیاتی سیاسی ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستانی بۆ خۆی ته‌رخانکردوه. عیرفان ڕه‌هنمون پێکهێنانی به‌ره‌ی کوردستانی به ئه‌رکێکی نیشتمانیی و به‌رپرسیارێتیه‌کی نه‌ته‌وه‌یی ده‌زانێ و ده‌ڵێ ئێمه وه‌ک حزبی دیموکرات له دێرزه‌مانه‌وه باوه‌ڕمان به‌وه هه‌بووه کە حزبه‌کانی کوردستان ده‌بێ یه‌کگرتوو بن بۆ ئه‌وه‌ی ده‌سکه‌وتی سیاسی باشتر به‌دی بێنن. وه‌ک نمونه ئاماژه به‌پێکهێنانی ده‌سته‌ی نوێنه‌رایه‌تی گه‌لی کورد ده‌کات که به پێشنیاری حزبی دیموکرات پێکهاتووه و ده‌ڵێ "حزبیش بوو بە وته‌بێژی ده‌سته‌که که له‌وێدا حزبی دیموکرات و قاسملوو و هه‌روه‌ها مامۆستا شێخ عیزه‌ددین حوسێنی و کۆمه‌ڵه و لقی کوردستانی چریکهای فیدایی خه‌لق به‌شدار بوون." وه‌ک هه‌وڵێکی تریشیان بۆ دامه‌زراندنی به‌ره‌ی کوردستانی ده‌ڵێت: "هەشت ساڵ پێش ئێستا به‌ر له‌وه‌ی کۆمه‌ڵه ببێ به دوو به‌ش، ئێمه گه‌ڵاڵه‌یه‌کمان بۆ هاوکاری و بۆ زه‌مینه خۆشکردن و له‌ئاکامدا پێکهێنانی به‌ره‌ی کوردستانی هێنایه ئاراوه، به‌ڵام به‌داخه‌وه ئه‌وکات وه‌ڵامێکی ڕوون به‌و گه‌ڵاڵه‌یه نه‌درایه‌وه. دوای جیابوونه‌وه‌ی کۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تکێشان له حزبی کۆمۆنیستی ئێرانیش ئێمه دووباره له‌گه‌ڵ هه‌ردوو لا و له‌گه‌ڵ حزبه‌کانی تریشدا مه‌سه‌له‌که‌مان هێنایه گۆڕێ که به‌داخه‌وه له‌به‌ر ئه‌وه‌ی که هه‌ندێک له‌و حزبانه په‌یوه‌ندییه‌کی ئاساییان به‌یه‌که‌وه نییه و گرژییان له‌نێواندا هه‌یه‌و هه‌ندێکیش پێشمه‌رجیان داده‌نا بۆ دانیشتن و باس و وتوێژ له‌سه‌ر به‌ره‌ی کوردستانی که به‌داخه‌وه تا ئێستا ئاکامێکی ئه‌وتۆی لێنه‌که‌وتۆته‌وه." وه‌ک دوا نموونه‌ش خۆپیشاندانه جه‌ماوه‌رییه‌کانی کوردستانی ئێران دێنێته‌وه بیر له هاوینی ڕابردوودا و ده‌ڵێت داوامان له هه‌موو حزبه‌کانی کوردستانی ئێران کرد که دابنیشین له‌ژێر بن میچێکدا و سمینارێک پێک بهێنین بۆ باس و تاوتوێکردنی ئه‌و خۆپیشاندانه شکۆداره جه‌ماوه‌رییه و گرتنه‌به‌ری هه‌ندێک ڕێ و شوێن بۆ کاری هاوبه‌ش و بۆ ئه‌وه که کاریگه‌رییه‌کی زیاترمان له‌سه‌ر ڕووداوه‌کان هه‌بێ. به‌ڵام به‌داخه‌وه چه‌ند حزبێک وه‌ڵامی ئه‌و داوایه‌ی ئێمه‌یان نه‌دایه‌وه.
پێکهێنانی به‌ره‌ی کوردستانی و لێک نزیک کردنه‌وه‌ی حزبه‌کان به‌مه‌به‌ستی تێکۆشانی هاوبه‌ش، نه ته‌نیا حزبه‌کانی ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستان به‌ڵکو که‌سایه‌تی و لایه‌ن و ڕێکخراوی دیکه‌شی به‌خۆیه‌وه خه‌ریک کردوه. یه‌کێک له‌و ڕێکخراوانه‌ی که هه‌وڵێکی به‌رچاوی دا بۆ پێکهێنانی به‌ره، کۆنگره‌ی نیشتمانی کوردستان بوو، سه‌رۆکی کۆنگره‌ی ناوبراو د. سامان شاڵی چه‌ند مانگ له‌مه‌وبه‌ر داوای له حزبه‌کانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان کرد که به‌شداری کۆبوونه‌وه‌یه‌ک بن له هه‌ولێر و به‌جیا له‌گه‌ڵ هه‌موو لایه‌نه‌کان کۆبووه. له‌مباره‌وه ڕه‌هنمون ده‌ڵێت: "له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دا که کۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تکێشان له‌سه‌ر کات و شوێنی کۆبونه‌وه‌که‌ش مه‌وافه‌قه‌تی کردبوو، به‌ڵام به‌داخه‌وه له‌و کۆبونه‌وه‌یه‌دا به‌شداری نه‌کرد ته‌نیا حزبی دیموکرات و خه‌بات و یه‌کێتی شۆڕشگێڕان له‌و کۆبوونه‌وه‌یه‌دا به‌شدار بوون."
ره‌هنمون پێی وایه حزبی دیموکرات زۆرترین هه‌وڵی بۆ پێکهێنانی به‌ره‌ی کوردستانی داوه و له‌م په‌یوه‌ندییه‌دا ده‌ڵێت: "به‌ره‌ی کوردستانی شتێک نییه به ٢٤ کاتژمێر بێته دامه‌زراندن، به‌ڵکو ده‌بێ زه‌مینه‌ی بۆ خۆش بکرێ. که به ڕای ئێمه هێشتا زه‌مینه بۆ پێکهێنانی به‌ره‌ی کوردستانی پێک نه‌هاتووه. به‌ش به‌حاڵی خۆمان په‌یوه‌ندییه‌کی ئاساییمان له‌گه‌ڵ هه‌موو حزبه کوردییه‌کاندا هه‌یه. به‌ڵام به‌داخه‌وه له‌نێوان هه‌ندێک له‌و حزبانه‌دا کێشه و ناکۆکی بوونیان هه‌یه که ئه‌و ناکۆکییانه تا ئه‌ندازه‌یه‌ک ڕێگر بوون له پێکهێنانی به‌ره‌ی کوردستانی. ئێمه وه‌ک حزبی دیموکرات مه‌سه‌له‌ی به‌ره وه‌ک بابه‌تێک بۆ پڕوپاگه‌نده به‌کار ناهێنین. به‌ڵام ده‌توانم به مه‌سئولیه‌ته‌وه ئه‌و شته بڵێم که حزبی دیموکرات زۆرترین هه‌وڵی بۆ پێکهێنانی به‌ره‌ی کوردستانی له‌خۆی نیشان داو زۆرترین سنگفراوانی نواندووه له‌و پێناوه. هێشتا له هه‌وڵه‌کانی خۆمان ماندوو نه‌بووین و درێژه به‌تێکۆشانی خۆمان ده‌ده‌ین بۆ پێکهێنانی به‌ره."
عیرفان ڕه‌هنمون له درێژه‌ی قسه‌کانیدا سه‌باره‌ت به ئه‌گه‌ری گۆڕانکاری له ئێران و ئاستی ئاماده‌گی حزبی دیموکرات بۆ ڕووبه‌روبونه‌وه‌ی پێشهاته‌کان ده‌ڵێت: "ئه‌و ئاماده‌گییه‌مان تێدایه که به پیری هه‌ر ڕووداوێکه‌وه بچین. به‌ڵکو خۆشمان بتوانین ڕووداو دروست بکه‌ین. حزبێک کاتێک ده‌توانێت جه‌ماوه‌ر ئاراسته بکات که حزبێکی جه‌ماوه‌ری بێت، نفووز و پێگه‌یه‌کی به‌رینی له‌ناو کۆمه‌ڵانی خه‌ڵکی کوردستاندا هه‌بێ. به‌خۆشییه‌وه حزبی دیموکرات سه‌ره‌کیی ترین و پڕجه‌ماوه‌رترین حزبی کوردستانی ئێرانه و ئێمه به‌تایبه‌تی دوای ئه‌وه‌ی که فه‌راخوانێکمان دا بۆ ئه‌وه‌ی خه‌ڵکی کوردستان به‌بۆنه‌ی تیرۆری قاسملووه دوکانه‌کانیان دابخه‌ن یان شه‌و کاتژمێر ١١ تا ١١:٣٠ ده‌قه گڵۆپه‌کانیان بکوژێننه‌وه، به‌خۆشییه‌وه خه‌ڵک به‌پیری بانگه‌وازییه‌که‌ی حزبه‌وه هات و بۆ دۆست و دوژمن پێگه‌ی جه‌ماوه‌ری حزب ئاشکرا بوو."
ده‌رباره‌ی هه‌ڵگرتنی دروشمی فیدرالیزمیش له‌لایه‌ن حزبه‌که‌یانه‌وه وتی:
ئێمه وه‌ک حزبێکی ڕئالیست و واقع بین پێمان وایه گونجاوترین دروشم بۆ ئێران و بۆ کوردستان دامه‌زراندنی کۆمارێکی دیموکراتی فیدراڵه له ئێراندا که نه ته‌نیا کوردستان بتوانێ کاروباری ناوچه‌یی و نێوخۆیی به‌ڕێوه ببات به‌ڵکو له سیسته‌می سیاسی له ناوه‌ندی ئێرانیشدا به‌شدار بێت. ئه‌گه‌ر هاتوو ئه‌و پره‌نسیپه‌ش بۆ ئێمه نه‌گونجا له‌ئاینده‌ی ئێراندا زۆر سرووشتیه ئه‌گه‌ر وه‌ک حزبێکی سیاسی پێداچوونه‌وه به‌دروشمه‌کانی خۆماندا بکه‌ین و به پێی ویستی خه‌ڵکه‌کانمان دروشمێکی جودا هه‌ڵگرین.
"کۆماری ئیسلامی له‌گه‌ڵ ئه‌زموونی ئێره‌دا نییه"
ماوه‌یه‌ک ده‌بێت هێزه‌کانی ئێران و تورکیا تۆپبارانی ناوچه‌کانی باشووری کوردستان ده‌که‌ن به بیانووی ڕاونانی هێزه‌کانی په‌که‌که، له وه‌ڵامی پرسیارێکدا سه‌باره‌ت به هۆکاری ده‌ستدرێژییه‌کانی ئێران و تورکیا بۆ ئامانجی جیاوازتر عیرفان ڕه‌هنمون به‌مجۆره بۆچوونی خۆی ده‌ربڕی: "ئێران زه‌مانێکیش تۆپبارانی هه‌رێمی کوردستانی کردوه که په‌که‌که له‌ناوچه‌که نه‌بووه. ئه‌وه‌ش نیشان ده‌دات که کۆماری ئیسلامی له‌گه‌ڵ ئه‌و ئه‌زموونه‌ی ئێره نییه. شتێکی تازه نییه. به‌ڵام ئه‌وه‌ی که له‌م دواییانه‌دا هه‌ندێک مانۆڕی سیاسی ده‌دا، له‌لایه‌که‌وه ده‌یه‌وێ کورد به‌گشتی چاوترسێن بکا، له‌لایه‌که‌وه ده‌یه‌وێت چاو سوور بکاته‌وه له هێزه‌کانی کوردستانی عێراق و بڵێ ئه‌و سنوورانه‌ی هه‌رێمی کوردستان به‌ڕه‌سمی ناناسم. له‌لایه‌کی دیکه‌وه ده‌یه‌وێ به‌تورکیا نیشان بدات که ئه‌مریکا دۆستی تۆ نییه و من دۆستی تۆم. ده‌یه‌وێ تورکیا له ئه‌مریکا جیا بکاته‌وه. به‌ڵام په‌یوه‌ندی نێوان تورکیا و ئه‌مریکا ستراتیژین و ئه‌م دواییانه‌ش چونکه ئیسرائیل هێرشی کردۆته سه‌ر باشووری لوبنان، هه‌م تورکیا له باکووره هاتۆته ناو کوردستان و هه‌م ئێرانیش هه‌ندێک مانۆری نیزامی ده‌دا. ده‌یه‌وێ ئه‌وه بسه‌لمێنێ که بۆچی ئیسرائیل ده‌توانێ بێته ناو باشووری لوبنان، بۆچی من ناتوانم بچمه ناو هه‌رێمی کوردستان؟ بۆیه پێموایه نه تورکیا هه‌قی هه‌یه نه ئێران که سنووره‌کانی کوردستان پێشێل بکەن."
دواجار سه‌باره‌ت به گله‌یی هه‌ندێک حزبی ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستان له حزبی دیموکرات که ڕێگه نادات گه‌شه بکه‌ن یاخود هاوکاریی و پشتگیرییان ناکات، ڕه‌هنمون وتی: "ئێمە وەک دیموکرات هه‌ر له کۆنه‌وه بڕوامان به پلۆرالیزم هه‌بووه و ئه‌و شته‌مان سه‌لماندوه. ته‌نانه‌ت هه‌ندێ حزب هه‌بوون به پاره‌ی حزبی دیموکرات ڕادیۆکه‌یان خستۆته کار و دوایی دژی حزب قسه‌یان کردووه. تا ئه‌وه‌نده‌ش سنگ فراوان بووین، پێمان ناخۆش نییه هه‌ر حزبێک سه‌ر هه‌ڵبدات. هه‌ر حزبێک ئه‌گه‌ر سه‌ربه‌خۆ بێت و به‌ستراوه به‌لایه‌نێک نه‌بێ و به‌رگری له به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی نه‌ته‌وه‌یی کورد بکات، ئاماده‌ین په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ ساز بده‌ین. ئێمه پێش مه‌سه‌له‌ی نه‌ته‌وایه‌تیش وه‌ک ئایدیا مه‌سه‌له‌ی دیموکراسی و پلۆرالیزممان بۆ گرنگە."
سازدانی: سه‌لاحه‌دین بایه‌زیدی
٢٢ی پوشپه‌ڕی ئه‌مساڵ هاوکات بوو له‌گه‌ڵ هه‌ڤده‌هه‌مین ساڵیادی تیرۆری دکتۆر عه‌بدوڵره‌حمان قاسملوو. عیرفان ڕه‌هنمون ئه‌ندامی سه‌رکردایه‌تی حزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران که نوێنه‌ره له سلێمانی سه‌باره‌ت به که‌سایه‌تی قاسملوو ده‌ڵێت "د. قاسملوو که‌سێک بوو که زۆر زووتر له زه‌مانی خۆی هاته دنیا. که‌سایه‌تییه‌که که ده‌بوایه له‌سه‌رده‌مێکی تردا بهاتایه دنیاوه. وه‌ک هه‌ر بیرمه‌ندێک ده‌بێ ڕۆژگارێک تێپه‌ڕێ تا خه‌ڵک له‌گه‌ڵ بیروئه‌ندێشه‌ی ئه‌ودا ئاشنا ببن." پێشی وایه له‌ناو ئۆپۆزۆسیۆنی ئێراندا وه‌ک که‌سایه‌تییه‌کی میحوه‌ری ناسراوه، چونکه هه‌میشه توانیویه‌تی بیروبۆچوونه لێک جیاوازه‌کان و ته‌نانه‌ت دژ به‌یه‌که‌کانیش له‌یه‌ک نزیک بکاته‌وه. ئه‌وه‌ش بۆ چه‌ند شت ده‌گه‌ڕێنێته‌وه. یه‌کیان سیاسه‌تی ئوسوڵی حزبی دیموکرات سه‌باره‌ت به خودی ئێران که یه‌کێک له دروشمه سه‌ره‌کییه‌کانی دیموکراسی بۆ ئێرانه، ئه‌وی تریشیان ده‌گه‌ڕێنێته‌وه بۆ کارامه‌یی و لێزانیی د. قاسملوو له بواری دیپلۆماسیدا. له درێژه‌ی قسه‌کانیدا ده‌ڵێت: "پێموابێ د. قاسملوو یه‌که‌مین ڕێبه‌ری کورد بوو که توانی دۆز و پرسی کورد بکاته دۆزێکی نێونه‌ته‌وه‌یی و پێش ئه‌و هیچ ڕێبه‌رێک به‌و ئه‌رکه گرنگه هه‌ڵنه‌ساوه. د. قاسملوو به حوکمی ئه‌وه‌ی له ئه‌وروپا ژیاوه و مامۆستای زانکۆ به‌ناوبانگه‌کانی سۆربۆن و چیکۆسلۆڤاکی بووه، په‌یوه‌ندییه‌کی قووڵی له‌گه‌ڵ دیپلۆماته‌کان، ئه‌وروپاییه‌کان و سیاسه‌تمه‌داراندا هه‌بوه. د. قاسملوو یه‌که‌مین کورد بووه که له کۆبوونه‌وه‌ی ئه‌نته‌رناسیۆنالی سۆسیالیستدا به‌شدار بووه‌و به‌گشتی باس له‌وه ده‌کات که پرسی کورد ڕێگه‌چاره‌ی نیزامی نییه‌و ده‌بێ به‌شێوه‌ی دیالۆگ و ئاشتیخوازانه چاره‌سه‌ر بکرێ و ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست ئاشتی و ئارامی به‌خۆیه‌وه نابینێ مه‌گه‌ر ئه‌وه‌ی که پرسی کورد چاره‌سه‌ر ببێ."
دکتۆر قاسملوو له‌و ماوه‌یه‌ی که ڕێبه‌ری حزبی دیموکرات بوو، زیاتر له‌گه‌ڵ وڵاتانی ئه‌وروپایی دانوستانی هه‌بوو و هه‌رگیز بۆ کاری دیپلۆماسی ڕێگه‌ی نه‌که‌وته ئه‌مریکا. چه‌ند مانگ به‌ر له تیرۆرکردنی به‌نیاز بوو کێشه‌ی کورد بگه‌یه‌نێته ناوه‌نده ئه‌مریکییه‌کانیش، به‌ڵام ده‌رفه‌تی ئه‌و کاره‌ی بۆ نه‌ڕه‌خسا. هه‌ر له‌کاتی ئه‌و یاده‌دا سکرتێری ئێستای حزبی دیموکرات له‌میانه‌ی کاره‌کانی کۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌کانی ئێرانی فیدراڵ له‌ئه‌مریکا بوو، ڕه‌هنمون سه‌فه‌ری ئه‌م دواییه‌ی مسته‌فا هیجری به سه‌فه‌رێکی "پڕ ده‌ستکه‌وت" له‌قه‌ڵه‌م ده‌دات چونکه "بۆ یه‌که‌مینجار دوای دامه‌زراندنی کۆنگره‌ی فیدراڵی، ئه‌و کۆنگره‌یه توانی بیروبۆچوونه‌کانی له‌مه‌ڕ کێشه‌کانی ئێران و پلاتفۆرمی زاڵبوون به‌سه‌ر ئه‌و کێشانه‌دا بخاته به‌ر دیده‌ی کۆڕ و کۆمه‌ڵه نێونه‌ته‌وه‌ییه‌کان."
کۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌کانی ئێرانی فیدراڵ له چه‌ندین حزبی ئێرانی پێکهاتووه که حزبی دیموکرات و کۆمه‌ڵه‌ی شۆڕشگێڕانیش وه‌ک دوو حزبی کوردی تیایدا به‌شدارن. به‌گشتی سه‌رجه‌م ئه‌ندامانی کۆنگره‌که فیدرالیزم به باشترین ڕێگه‌چاره‌ی کێشه‌کانی ئێران ده‌زانن. عیرفان ڕه‌هنمون ده‌ڵێت: " ئه‌و کۆنگره‌یه توانی خۆی به وڵاته بڕیارده‌ره‌کان بناسێنێ و به‌خۆشییه‌وه ئه‌و کۆبوونه‌وه‌یه‌ش دوای خرۆشانه جه‌ماوه‌رییه‌کانی کوردستان و خوزستان و ئازه‌ربایجان هاته ئاراوه که ئه‌وه بووه هۆی ئه‌وه که ئه‌و وڵاتانه و به‌تایبه‌ت ئه‌مریکا سه‌رنجێکی زیاتر بداته بیروبۆچوونه‌کانی کۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌کانی ئێرانی فیدراڵ."
له وه‌ڵامی هۆکاری به‌شداربوونیان له کۆنگره‌ی ئاماژه‌پێکراودا له‌سه‌ر ئه‌و بڕوایه‌یه که ئه‌و کۆنگره‌یه ده‌توانێ ئێران له ناوه‌ندگه‌رێتی بێنێته ده‌ره‌وه و هه‌موو گه‌لانی ئێران به‌مافی یه‌کسانی خۆیان بگه‌ن.
به‌مجۆره‌ش وه‌ڵامی گله‌یی کۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تکێشان ده‌داته‌وه که پێی وایە حزبی دیموکرات ڕازی نه‌بووه به یه‌که‌وه ئه‌مریکاییه‌کان ببینن: "ئێمه له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵه دوو حیزبی جیاوازین، به ڕابردوو و بیروبۆچوون و ئایدیۆلۆژیای جیاوازه، بۆیه سرووشتیه ئه‌گه‌ر به جیا سه‌ردانمان کردبێ. پێشینه‌ی په‌یوه‌ندیی ئێمه له‌گه‌ڵ ویلایەتە یه‌کگرتوه‌کانی ئه‌مریکاشدا پێشینه‌یه‌کی باشتره نیسبه‌ت به کۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تکێشان. ڕه‌نگه ئه‌وه‌ش ئاستی دانیشتنه‌کانی ئێمه‌ی تا ڕاده‌یه‌ک بردبێته سه‌ره‌وه. ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر به‌ره‌ی کوردستانی دروست بکرێ، سروشتییه ئه‌گه‌ر حزبه‌کان بۆ خۆیان به جیا په‌یوه‌ندی دیپلۆماتیکیان هه‌بێ. به مه‌رجێک دژایه‌تی نه‌بێ له‌گه‌ڵ ئه‌و خاڵانه‌ی که له‌به‌ره‌دا له‌سه‌ری ڕێک که‌وتوون."
"هه‌ندێک له ڕێکخراوه‌کان پێخۆر به به‌ره‌ی کوردستانییه‌وه ده‌که‌ن"
خه‌باتی هاوبه‌شی حزبه‌کان و دروستکردنی به‌ره‌یه‌کی یه‌کگرتوو، دوابه‌دوای وازهێنان له خه‌باتی چه‌کداری، ڕوبه‌رێکی زۆری ئه‌ده‌بیاتی سیاسی ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستانی بۆ خۆی ته‌رخانکردوه. عیرفان ڕه‌هنمون پێکهێنانی به‌ره‌ی کوردستانی به ئه‌رکێکی نیشتمانیی و به‌رپرسیارێتیه‌کی نه‌ته‌وه‌یی ده‌زانێ و ده‌ڵێ ئێمه وه‌ک حزبی دیموکرات له دێرزه‌مانه‌وه باوه‌ڕمان به‌وه هه‌بووه کە حزبه‌کانی کوردستان ده‌بێ یه‌کگرتوو بن بۆ ئه‌وه‌ی ده‌سکه‌وتی سیاسی باشتر به‌دی بێنن. وه‌ک نمونه ئاماژه به‌پێکهێنانی ده‌سته‌ی نوێنه‌رایه‌تی گه‌لی کورد ده‌کات که به پێشنیاری حزبی دیموکرات پێکهاتووه و ده‌ڵێ "حزبیش بوو بە وته‌بێژی ده‌سته‌که که له‌وێدا حزبی دیموکرات و قاسملوو و هه‌روه‌ها مامۆستا شێخ عیزه‌ددین حوسێنی و کۆمه‌ڵه و لقی کوردستانی چریکهای فیدایی خه‌لق به‌شدار بوون." وه‌ک هه‌وڵێکی تریشیان بۆ دامه‌زراندنی به‌ره‌ی کوردستانی ده‌ڵێت: "هەشت ساڵ پێش ئێستا به‌ر له‌وه‌ی کۆمه‌ڵه ببێ به دوو به‌ش، ئێمه گه‌ڵاڵه‌یه‌کمان بۆ هاوکاری و بۆ زه‌مینه خۆشکردن و له‌ئاکامدا پێکهێنانی به‌ره‌ی کوردستانی هێنایه ئاراوه، به‌ڵام به‌داخه‌وه ئه‌وکات وه‌ڵامێکی ڕوون به‌و گه‌ڵاڵه‌یه نه‌درایه‌وه. دوای جیابوونه‌وه‌ی کۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تکێشان له حزبی کۆمۆنیستی ئێرانیش ئێمه دووباره له‌گه‌ڵ هه‌ردوو لا و له‌گه‌ڵ حزبه‌کانی تریشدا مه‌سه‌له‌که‌مان هێنایه گۆڕێ که به‌داخه‌وه له‌به‌ر ئه‌وه‌ی که هه‌ندێک له‌و حزبانه په‌یوه‌ندییه‌کی ئاساییان به‌یه‌که‌وه نییه و گرژییان له‌نێواندا هه‌یه‌و هه‌ندێکیش پێشمه‌رجیان داده‌نا بۆ دانیشتن و باس و وتوێژ له‌سه‌ر به‌ره‌ی کوردستانی که به‌داخه‌وه تا ئێستا ئاکامێکی ئه‌وتۆی لێنه‌که‌وتۆته‌وه." وه‌ک دوا نموونه‌ش خۆپیشاندانه جه‌ماوه‌رییه‌کانی کوردستانی ئێران دێنێته‌وه بیر له هاوینی ڕابردوودا و ده‌ڵێت داوامان له هه‌موو حزبه‌کانی کوردستانی ئێران کرد که دابنیشین له‌ژێر بن میچێکدا و سمینارێک پێک بهێنین بۆ باس و تاوتوێکردنی ئه‌و خۆپیشاندانه شکۆداره جه‌ماوه‌رییه و گرتنه‌به‌ری هه‌ندێک ڕێ و شوێن بۆ کاری هاوبه‌ش و بۆ ئه‌وه که کاریگه‌رییه‌کی زیاترمان له‌سه‌ر ڕووداوه‌کان هه‌بێ. به‌ڵام به‌داخه‌وه چه‌ند حزبێک وه‌ڵامی ئه‌و داوایه‌ی ئێمه‌یان نه‌دایه‌وه.
پێکهێنانی به‌ره‌ی کوردستانی و لێک نزیک کردنه‌وه‌ی حزبه‌کان به‌مه‌به‌ستی تێکۆشانی هاوبه‌ش، نه ته‌نیا حزبه‌کانی ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستان به‌ڵکو که‌سایه‌تی و لایه‌ن و ڕێکخراوی دیکه‌شی به‌خۆیه‌وه خه‌ریک کردوه. یه‌کێک له‌و ڕێکخراوانه‌ی که هه‌وڵێکی به‌رچاوی دا بۆ پێکهێنانی به‌ره، کۆنگره‌ی نیشتمانی کوردستان بوو، سه‌رۆکی کۆنگره‌ی ناوبراو د. سامان شاڵی چه‌ند مانگ له‌مه‌وبه‌ر داوای له حزبه‌کانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان کرد که به‌شداری کۆبوونه‌وه‌یه‌ک بن له هه‌ولێر و به‌جیا له‌گه‌ڵ هه‌موو لایه‌نه‌کان کۆبووه. له‌مباره‌وه ڕه‌هنمون ده‌ڵێت: "له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دا که کۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تکێشان له‌سه‌ر کات و شوێنی کۆبونه‌وه‌که‌ش مه‌وافه‌قه‌تی کردبوو، به‌ڵام به‌داخه‌وه له‌و کۆبونه‌وه‌یه‌دا به‌شداری نه‌کرد ته‌نیا حزبی دیموکرات و خه‌بات و یه‌کێتی شۆڕشگێڕان له‌و کۆبوونه‌وه‌یه‌دا به‌شدار بوون."
ره‌هنمون پێی وایه حزبی دیموکرات زۆرترین هه‌وڵی بۆ پێکهێنانی به‌ره‌ی کوردستانی داوه و له‌م په‌یوه‌ندییه‌دا ده‌ڵێت: "به‌ره‌ی کوردستانی شتێک نییه به ٢٤ کاتژمێر بێته دامه‌زراندن، به‌ڵکو ده‌بێ زه‌مینه‌ی بۆ خۆش بکرێ. که به ڕای ئێمه هێشتا زه‌مینه بۆ پێکهێنانی به‌ره‌ی کوردستانی پێک نه‌هاتووه. به‌ش به‌حاڵی خۆمان په‌یوه‌ندییه‌کی ئاساییمان له‌گه‌ڵ هه‌موو حزبه کوردییه‌کاندا هه‌یه. به‌ڵام به‌داخه‌وه له‌نێوان هه‌ندێک له‌و حزبانه‌دا کێشه و ناکۆکی بوونیان هه‌یه که ئه‌و ناکۆکییانه تا ئه‌ندازه‌یه‌ک ڕێگر بوون له پێکهێنانی به‌ره‌ی کوردستانی. ئێمه وه‌ک حزبی دیموکرات مه‌سه‌له‌ی به‌ره وه‌ک بابه‌تێک بۆ پڕوپاگه‌نده به‌کار ناهێنین. به‌ڵام ده‌توانم به مه‌سئولیه‌ته‌وه ئه‌و شته بڵێم که حزبی دیموکرات زۆرترین هه‌وڵی بۆ پێکهێنانی به‌ره‌ی کوردستانی له‌خۆی نیشان داو زۆرترین سنگفراوانی نواندووه له‌و پێناوه. هێشتا له هه‌وڵه‌کانی خۆمان ماندوو نه‌بووین و درێژه به‌تێکۆشانی خۆمان ده‌ده‌ین بۆ پێکهێنانی به‌ره."
عیرفان ڕه‌هنمون له درێژه‌ی قسه‌کانیدا سه‌باره‌ت به ئه‌گه‌ری گۆڕانکاری له ئێران و ئاستی ئاماده‌گی حزبی دیموکرات بۆ ڕووبه‌روبونه‌وه‌ی پێشهاته‌کان ده‌ڵێت: "ئه‌و ئاماده‌گییه‌مان تێدایه که به پیری هه‌ر ڕووداوێکه‌وه بچین. به‌ڵکو خۆشمان بتوانین ڕووداو دروست بکه‌ین. حزبێک کاتێک ده‌توانێت جه‌ماوه‌ر ئاراسته بکات که حزبێکی جه‌ماوه‌ری بێت، نفووز و پێگه‌یه‌کی به‌رینی له‌ناو کۆمه‌ڵانی خه‌ڵکی کوردستاندا هه‌بێ. به‌خۆشییه‌وه حزبی دیموکرات سه‌ره‌کیی ترین و پڕجه‌ماوه‌رترین حزبی کوردستانی ئێرانه و ئێمه به‌تایبه‌تی دوای ئه‌وه‌ی که فه‌راخوانێکمان دا بۆ ئه‌وه‌ی خه‌ڵکی کوردستان به‌بۆنه‌ی تیرۆری قاسملووه دوکانه‌کانیان دابخه‌ن یان شه‌و کاتژمێر ١١ تا ١١:٣٠ ده‌قه گڵۆپه‌کانیان بکوژێننه‌وه، به‌خۆشییه‌وه خه‌ڵک به‌پیری بانگه‌وازییه‌که‌ی حزبه‌وه هات و بۆ دۆست و دوژمن پێگه‌ی جه‌ماوه‌ری حزب ئاشکرا بوو."
ده‌رباره‌ی هه‌ڵگرتنی دروشمی فیدرالیزمیش له‌لایه‌ن حزبه‌که‌یانه‌وه وتی:
ئێمه وه‌ک حزبێکی ڕئالیست و واقع بین پێمان وایه گونجاوترین دروشم بۆ ئێران و بۆ کوردستان دامه‌زراندنی کۆمارێکی دیموکراتی فیدراڵه له ئێراندا که نه ته‌نیا کوردستان بتوانێ کاروباری ناوچه‌یی و نێوخۆیی به‌ڕێوه ببات به‌ڵکو له سیسته‌می سیاسی له ناوه‌ندی ئێرانیشدا به‌شدار بێت. ئه‌گه‌ر هاتوو ئه‌و پره‌نسیپه‌ش بۆ ئێمه نه‌گونجا له‌ئاینده‌ی ئێراندا زۆر سرووشتیه ئه‌گه‌ر وه‌ک حزبێکی سیاسی پێداچوونه‌وه به‌دروشمه‌کانی خۆماندا بکه‌ین و به پێی ویستی خه‌ڵکه‌کانمان دروشمێکی جودا هه‌ڵگرین.
"کۆماری ئیسلامی له‌گه‌ڵ ئه‌زموونی ئێره‌دا نییه"
ماوه‌یه‌ک ده‌بێت هێزه‌کانی ئێران و تورکیا تۆپبارانی ناوچه‌کانی باشووری کوردستان ده‌که‌ن به بیانووی ڕاونانی هێزه‌کانی په‌که‌که، له وه‌ڵامی پرسیارێکدا سه‌باره‌ت به هۆکاری ده‌ستدرێژییه‌کانی ئێران و تورکیا بۆ ئامانجی جیاوازتر عیرفان ڕه‌هنمون به‌مجۆره بۆچوونی خۆی ده‌ربڕی: "ئێران زه‌مانێکیش تۆپبارانی هه‌رێمی کوردستانی کردوه که په‌که‌که له‌ناوچه‌که نه‌بووه. ئه‌وه‌ش نیشان ده‌دات که کۆماری ئیسلامی له‌گه‌ڵ ئه‌و ئه‌زموونه‌ی ئێره نییه. شتێکی تازه نییه. به‌ڵام ئه‌وه‌ی که له‌م دواییانه‌دا هه‌ندێک مانۆڕی سیاسی ده‌دا، له‌لایه‌که‌وه ده‌یه‌وێ کورد به‌گشتی چاوترسێن بکا، له‌لایه‌که‌وه ده‌یه‌وێت چاو سوور بکاته‌وه له هێزه‌کانی کوردستانی عێراق و بڵێ ئه‌و سنوورانه‌ی هه‌رێمی کوردستان به‌ڕه‌سمی ناناسم. له‌لایه‌کی دیکه‌وه ده‌یه‌وێ به‌تورکیا نیشان بدات که ئه‌مریکا دۆستی تۆ نییه و من دۆستی تۆم. ده‌یه‌وێ تورکیا له ئه‌مریکا جیا بکاته‌وه. به‌ڵام په‌یوه‌ندی نێوان تورکیا و ئه‌مریکا ستراتیژین و ئه‌م دواییانه‌ش چونکه ئیسرائیل هێرشی کردۆته سه‌ر باشووری لوبنان، هه‌م تورکیا له باکووره هاتۆته ناو کوردستان و هه‌م ئێرانیش هه‌ندێک مانۆری نیزامی ده‌دا. ده‌یه‌وێ ئه‌وه بسه‌لمێنێ که بۆچی ئیسرائیل ده‌توانێ بێته ناو باشووری لوبنان، بۆچی من ناتوانم بچمه ناو هه‌رێمی کوردستان؟ بۆیه پێموایه نه تورکیا هه‌قی هه‌یه نه ئێران که سنووره‌کانی کوردستان پێشێل بکەن."
دواجار سه‌باره‌ت به گله‌یی هه‌ندێک حزبی ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستان له حزبی دیموکرات که ڕێگه نادات گه‌شه بکه‌ن یاخود هاوکاریی و پشتگیرییان ناکات، ڕه‌هنمون وتی: "ئێمە وەک دیموکرات هه‌ر له کۆنه‌وه بڕوامان به پلۆرالیزم هه‌بووه و ئه‌و شته‌مان سه‌لماندوه. ته‌نانه‌ت هه‌ندێ حزب هه‌بوون به پاره‌ی حزبی دیموکرات ڕادیۆکه‌یان خستۆته کار و دوایی دژی حزب قسه‌یان کردووه. تا ئه‌وه‌نده‌ش سنگ فراوان بووین، پێمان ناخۆش نییه هه‌ر حزبێک سه‌ر هه‌ڵبدات. هه‌ر حزبێک ئه‌گه‌ر سه‌ربه‌خۆ بێت و به‌ستراوه به‌لایه‌نێک نه‌بێ و به‌رگری له به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی نه‌ته‌وه‌یی کورد بکات، ئاماده‌ین په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ ساز بده‌ین. ئێمه پێش مه‌سه‌له‌ی نه‌ته‌وایه‌تیش وه‌ک ئایدیا مه‌سه‌له‌ی دیموکراسی و پلۆرالیزممان بۆ گرنگە."
