حەسەن جەماڵ
لە تورکییەوە: سەلاحەدین بایەزیدی
لە شێرنەخ کوشتوبڕێکی سامناک ئەنجام درا، بەڵام بە داخەوە نۆزدە ساڵ و نیوە لە لایەن دەوڵەتەوە نکۆڵی لێدەکرێ. دەسەڵاتداری پارتی داد و گەشەپێدانیش، لە دۆزی دادگای مافی مرۆڤی ئەوروپا، پاڵپشت بە نکۆڵی کردن لە 'کوشتوبڕی شێرنەخ' هەروا داکۆکی لە دەوڵەت دەکا. چەندین ساڵ دواتریش، سەرئەرکانی گشتی لە لێدوانێکی نووسراوی چاوەڕواننەکراودا، 'نکۆڵی دەوڵەت' دەخاتە ژێر پرسیارەوە و دان بە فڕینی فڕۆکە جەنگییەکانی سوپای تورکیا لە ٢٣ی مارسی ١٩٩٤ لە شێرنەخ دادەنێ.
ئێستا چ ڕوودەدا؟ ئاخۆ حیساب لەو کەسانە ناخواسترێ کە بە درێژایی نۆزدە ساڵ و نیو، بەرپرسیارانی ئەم قەتڵوعامەیان شاردەوە، لەوانەی فەرمانی بۆردومانیان دەرکرد، لەو دۆزگەرانەی لێپرسینەوەکانیان هەڵپەسارد یان خستیانە ئەستۆی پەکەکە، لەو فەرماندانەی نکۆڵیان لە فڕینی فڕۆکەکان کرد، لە سەرۆک وەزیرانی ساڵانی نەوەدەکان و لە سەرۆکەکانی سەرئەرکانی گشتی؟ پرسیارەکان ڕووبەڕووی ئاکەپەش دەبنەوە…
رێکەوتی قەتڵوعام، ٢٦ی مارسی ١٩٩٤.
رێک نۆزدە ساڵ و نیو لەمەوپێش.
بەڵام لە لایەن دەوڵەتەوە سەرپۆشی لەسەر دانرا.
چەند فڕۆکەیەکی جەنگی سەر بە هێزی ئاسمانی فڕین و دوو گوندی شێرنەخیان بۆمباران کرد.
٣٨ کەس کوژران!
قەتڵوعامێکی سامناکە.
بەڵام بە داخەوە تا ڕۆژی ئەمڕۆ لە لایەن دەوڵەتەوە نکۆڵی لێدەکرێ.
دۆزگەران دەڵێن کاری پەکەکەیە.
دۆزگەرانی سوپاش دەیشارنەوە.
دادگا ئەمنییەکانی دەوڵەت، لێپرسینەوەکان هەڵدەپەسێرن.
بارەگاکانی فەرماندەیی هێزە ئاسمانییەکان لە دیاربەکر و مالاتیا، بە بەیاننامەی فەرمی ڕایانگەیاندوە کە ڕۆژی ٢٦ی مارسی ١٩٩٤، فڕۆکەکانیان لەسەر شێرنەخ نەفڕیون.
خۆ ئەگەر هەندێک دۆزگەری بوێریش ناوە ناوە دەیانەوێ 'دۆسیەی قەتڵوعام' ببوژێننەوە، پاش ماوەیەکی کورت سارد دەبنەوە.
ئەو پارێزەرانەی دەیانەوێ پەردە لەسەر قەتڵوعامەکە هەڵبدرێتەوە و داکۆکی لە قوربانیان بکرێ، لە کەناڵی جۆراوجۆر و لەوانە لە لایەن ژاندەرمەرییەوە هەڕەشە و گوڕەشەیان لێدەکرێ.
لە پێناو حەشاردانی ڕاستییەکان، نموونەیەکی زۆر سەیر لە پێکەوە سازانی سوپا و دادوەر لە گۆڕێ دایە کە نیشان دەدا لەم وڵاتە کاروباری 'بیرۆکراسی ئۆلیگارشی' چۆن بەرێوە دەبرێ.
هەڵبەت دەسەڵاتە سیاسییەکان، هەروا پشتی 'سوپا' دەگرن.
وەک هەمیشە، میدیا باس لەم ڕووداوە ناکا.
ساڵانی ١٩٩٠ بەمجۆرە تێدەپەڕێ.
ساڵانی ٢٠٠٠ بەشێوەیەکی جیاواز دەست پێناکەن.
پارتی ئاک بە ئەردۆغان دێتە سەر دەسەڵات.
بەڵام سەبارەت بە قەتڵوعامی شێرنەخ، شتێکی جیاواز نەهاتە ئاراوە.
دەوڵەت لە نکۆڵی کردن بەردەوامە.
ساڵانی ٢٠٠٥، ٢٠٠٦ و ٢٠٠٨یش، بنکە پەیوەندیدارەکانی هێزی ئاسمانی، هەروا بە لێدوانی نووسراو بانگەشە دەکەن کە ٢٦ مارسی ١٩٩٤ فڕۆکە جەنگییەکانیان لە شێرنەخ نەفڕیون.
دۆزگەرەکانیش متەقیان لێوە نایە.
دەسەڵاتی پارتی داد و گەشەپێدان، لە دۆزی دادگای مافی مرۆڤی ئەوروپا، پاڵپشت بە نکۆڵی کردن لە بەرپرسیارێتیەکانی لەمەڕ 'کوشتوبڕی شێرنەخ'، هەروا داکۆکی لە دەوڵەت دەکا.
بەڵام پارێزەری قوربانییەکان تاهیر ئەلچی کوڵ نادا.
دواجار ڕۆژی ٣١ی ژانوییەی ٢٠١٢، ڕووداوێکی چاوەڕواننەکراو دێتە ئاراوە. ناوەندی کۆمیتەی کۆنتڕۆڵی سەرئەرکانی گشتی، لقی هێزە ئاسمانییەکان، بە لێدوانێکی نووسراو، هێمایەکی پرسیاری گەورە دەخاتە سەر 'نکۆڵییەکانی دەوڵەت':
بەڵێ، ڕۆژی ٢٦ی مارسی ١٩٩٤، فڕۆکە جەنگییەکان بە سەر شێرنەخدا فڕین!
راستییەک کە هەژدە ساڵی ڕەبەق نکۆڵی لێکرا، بەمجۆرە لەقاو درا.
تاهیر ئەلچی، پارێزەری قوربانییەکان، ئەم نووسراوەیەی سەرئەرکانی گشتی لە دۆسیەی دۆزی دیاربەکر هەڵدەگرێ و ئاراستەی دۆزی دادگای مافی مرۆڤی ئەوروپای دەکا.
رۆژ: ١٢ی نۆڤامبری ٢٠١٣.
واتە ٢١ ڕۆژ لەمەوپێش، دادگای مافی مرۆڤی ئەوروپا، لە قەتڵوعامی شێرنەخدا، تورکیای بە پێشێلکردنی مافی ژیان مەحکوم کرد.
ئێستا چ ڕوو دەدا؟
ئاخۆ لێپرسینەوە لەو کەسانە ناکرێ کە بە درێژایی نۆزدە ساڵ بەرپرسیارانی قەتڵوعامەکەیان حەشار داوە، نکۆڵیان لە ڕووداوەکە کردوە و سەرپۆشیان لەسەر داناوە؟
ئەوانەی ڕۆژی ٢٦ی مارسی ١٩٩٤، فەرمانی بۆمبارانیان دا و ئەوانەی فەرمانەکەیان جێبەجێ کرد، لێپرسینەوەیان لەگەڵدا ناکرێ؟
ئەو دۆزگەرانەی قەتڵوعامەکەیان خستە ئەستۆی پەکەکە، ڕووبەڕووی حیساب لێپرسینەوە نابنەوە؟
ئەی ئەو دۆزگەرانەی بە درێژایی ئەم هەموو ساڵە دۆسیەکەیان هەڵپەسارد؟
ئەی ئەو فەرماندانەی هێزی ئاسمانی چەندین جار بە لێدوانی نووسراو، نکۆڵیان لە فڕین بەسەر ئاسمانی شێرنەخدا کردبوو؟
ئاخۆ لێپرسینەوە لەو دۆزگەرانەی سوپا ناکرێ کە ئەرکی سەرشانیان بە تەواوەتی ڕانەپەڕاند؟
سەرۆک وەزیرەکان، سەرۆکەکانی سەرئەرکانی گشتی، وەزیرەکانی بەرگری، وەزیرەکانی داد و فەرماندەکانی هێزی ئاسمانی لە ساڵانی ١٩٩٠ ڕووبەڕووی لێپرسینەوە نابنەوە؟
هەروەها پرسیارێکی تریش:
ئاخۆ دەسەڵاتی پارتی داد و گەشەپێدان کە لە ساڵانی ٢٠٠٠ هەتا ساڵی ٢٠١٣ش، لە دادگای مافی مرۆڤی ئەوروپا پشت ئەستوور بووە بە پارێزنامەکانی نکۆڵی کردن لەو قەتڵوعامە، نابێ وڵامدەرەوە بێ؟
گەلۆ حیسابی ڕابردوو ناداتەوە؟
تۆ بڵێی بە شێوەیەک هەڵسوکەوت بکا وەک ئەوەی هیچ شتێک ڕووی نەدابێ؟
لەو ٣٨ هاوڵاتییە ناپرسێتەوە کە لە ئەنجامی بۆردومانی دوو گوندی شێرنەخ لە لایەن فڕۆکە جەنگییەکانەوە، گیانیان لە دەست دا؟
ئاخۆ هەڵسوکەوتێکی وەک ئەوەی "رۆبۆسکی" دەبێ کە دوو ساڵ لەمەوبەر، ٣٤ کوردی خەڵکی ئەو دێهاتە، هەمدیس لە ئەنجامی بۆردومانی فڕۆکە جەنگییەکاندا، لە نێوە شەوێکدا گیانیان لە دەست دا؟ تەنانەت بڵێی داوای لێبۆردنێکیش نەکا، بۆ نموونە بڵێی لێپرسینەوەکانیش حەواڵەی دۆزگەری سوپا بکا؟
نازانم.
