بێرن: بە هەزاران کەس دژ بە ئەردۆغان خۆپیشاندانیان ئەنجام دا

پاش نیوەڕۆی شەممە (٢٥ی مارس)، ژمارەیەک ڕێکخراو و پارتی لە بەردەم پەرلەمانی سویسرا کۆبوونەوە و ناڕەزایەتی خۆیان دژ بە سیاسەتە دژە دیموکراتیک و زەخت و گوشارەکانی ڕەجەب تەیب ئەردۆغان دەربڕی. 

بە هەزاران کەس پاش نیوەڕۆی شەممە دژ بە سەرۆک کۆماری تورکیا ڕەجەب تەیب ئەردۆغان لە شاری بێرن خۆپیشاندانیان ئەنجام دا. خۆپیشاندەران خوازیاری ئازادی، دەوڵەتی یاسا و دیموکراسی لە تورکیا بوون. 

دامودەزگا کوردییەکان، پارتی سۆسیالیستی سویسرا و سەوزەکان لە ڕێکخەران و بەڕێوەبەرانی ئەم خۆپیشاندانە بوون. ئەوان لە لایەن سی ڕێکخراوێک و لەوانە یەکێتیی سەندیکاکانی سویسرا، دەزگای خاکی مرۆڤەکانی سویسرا و دەستەی سویسرای بێ چەک پشتیوانیان لێ کراوە. 

لەوەتەی کودەتا لە تورکیا ڕووی داوە، دیموکراسی و دەوڵەتی یاسا لەو وڵاتە بەرەو لێژی خلوێر دەبنەوە. جەنگ و توندوتیژی هەمدیس لە تورکیا بە گشتی و لە کوردستان بە  تایبەتی پەرەی سەندۆتەوە.

لێدوانی یای فەلەکناز ئووجە بۆ ڕادیۆ و تەلەڤزیۆنی سویسرا

ژێدەر: ڕۆژنامەی لۆ نۆڤێلیست

بۆ "پێرسینێ"

ئاگۆتا کریستۆف
لە فەڕەنسییەوە: سەلاحەدین بایەزیدی

جەستەت
چاوە سوورەکانت
گوڵەکەت
پەڕە هەڵوەریوەکانی
قیژاندت
گریای
بە نێو دارستاندا ڕات کرد
لەوێوە گوڵێکت بۆ هێنام
سادە
سپی
تاقانە
گەر ئینجیلێکم هەبوایە
گوڵە وشکبووەکەی تۆم دەخستە نێو لاپەڕەکانی و
هەڵمدەگرت.

- ئەم شیعرە لە ژمارە (٢٤١)ی گۆڤاری ڕامان-دا بڵاو بۆتەوە. 

Une lettre à Dieu

Sherko Bekas (1940 - 2013)

Après la mort de Halabja
J'ai écrit une longue lettre à Dieu
D'abord, je l'ai lu à un arbre
Celui-ci a pleuré.
A côté, un oiseau facteur m'a dit:
Qui va apporter cette lettre à Dieu?
Quant à moi, je n'arrive pas.
Tard dans la nuit,
L'ange de mes poèmes, vêtu de noir a dit:
Ne t'inquiète pas, je la lui apportera
Mais je ne te promets pas qu'il va la prendre lui-même
Tu sais, personne ne peut voir le Dieu
''Merci, c'est bien gentil'', j'ai dit.
L'ange a volé avec ma lettre
Le lendemain, quand il est arrivé
Au-dessus de la même lettre
J'ai vu une écriture en arabe
Ecrit par un secrétaire des affaires de Dieu
Un certain Obeid:
Que tu es bête!
Traduis ta lettre en arabe
Ici, personne ne parle kurde et on ne l'apporte pas à Dieu.

Sherko Bekas
Traduit du kurde en français par

Salahaden Bayazedi

مارسیا

قادر عەبدوڵڵا

لە فەڕەنسییەوە: سەلاحەدین بایەزیدی

جار نا جارێ، بە هەڵکەوت، هەندێک کەس لە نادیارەوە دەکەونە نێو ژیانمەوە. ئەوان بۆ ساتێک لە لام دەمێننەوە و پاشان دەڕۆن.
ون دەبن، بەڵام ئەوەی ڕاستی بێ، بۆ هەتا هەتایە  لەگەڵ مندا دەمێننەوە.
مارسیاش لەو کەسانە بوو کە ڕۆیشت.
رەنگە ئەو توانیبێتی بڕوا، بەڵام سەرباری ئەوەش، لە کن من ماوەتەوە.
مێزەکەی ئێستا زەوت نەکراوە، بەڵام من هێشتا لەسەر جێگەکەی خۆی دەیبینم.
ئەگەرچی ئەو ئیتر لێرە نییە، بەڵام هێشتا بۆنی عەتری قژە درێژە لوولەکەیم بۆ دێ.

مارسیا هاتبوو تاکوو بە مەبەستی تاقیکردنەوە بۆ ماوەیەک لە کتێبخانە کۆن و سەرەکییەکەی ئێرە کار بکا.
ئەو هۆڵەندی بوو، بەڵام قژە درێژە لوولەکەی، ڕەش چەشنی شەو، ڕەگە دەرەکییەکانی ئەویان لەقاو دەدا.

وەک ئێستا، لە ژێرزەمین لە پشت کۆمپیۆتەرەکەم دانیشتبووم. لەناکاو، لە داڵانەوە گوێم لە دەنگی هەنگاوێ بوو. هەنگاوەکانی ژنێک.
من تەقەی پێی پێڵاوە پاژنە بەرزەکانم دەناسییەوە. ئەو دەنگە لە گۆشەیەکی چاڵاوی زەینمدا بەند کرابوو.
تارماییەک لە پشت شووشەی لێڵی دەرگاکە بە دیار کەوت. چەند چرکەیەک دواتر، دەرگاکە بە هێمنی کرایەوە. کچێکی گەنج بە دەرگای نیوەتاکدا سەری هێنایە ژوورەوە. 
"هەلەو! پێم وایە دەبێ لێرە بم. ناوم مارسیایە."
دەسرە ڕەشەکەی لەسەر مێزەکە - کە ئێستا چۆلە - دانا و لە تەنیشت زۆپاکە دانیشت.
بە ئاماژەی سەر مێزەکەی نیشان دا و گوتی: "هیوادارم ئەمە مێزی من نەبێ… چەند ناحەز و بەتاڵە!"
کۆگایەک کۆنە کتێب و دوو-سێ شریتم لەسەر مێزەکە دانا.
"ئێستا، ئیتر ناحەز نییە."
 لەگەڵ سەیرکردنیدا، چاوە کەسکەکانیم بینی. بیرەوەرییەکی کۆن لە مێشکمدا بووژایەوە. بە خۆمم گوت: ئەها، ئەوەش یەکێکی تر کە نابێ هەرگیز جێم بێڵێ.

ئەو پاش نیوەڕۆیە، کاتێک دەگەڕامەوە ماڵێ، هەستم کرد بێ تاقەتم. شتێک لە ناخمدا لرفەی دەهات، وەکوو بلێسەکانی ئاگر.
بە دەم ئاوێتەبوون  لەگەڵ هەستێکی پێناسەنەکراو، چووم ڕاکشام و خزامە بن لێفەکەمەوە.
یەکسەر خەو بردمیەوە و خەونم بینی. لە خەونەکەمدا شەو بوو. بایەک لە نادیارەوە هەڵیکردبوو و پارچەیەکی بەرەو من دەهێنا. کە پارچەکە نزیکتر بۆوە، لە من وابوو ئەوە چارشێوی ڕەشی خوشکمە. ئەو چارشێوەی ئێوارە سەختەکە لە خۆیەوە پێچا و ڕۆیشت. ئێستا ئیتر ئەگریجە درێژەکەیم دەناسییەوە کە دەشنایەوە. دواجار، خۆیشی بە دیار کەوت.
ماوەیەکی زۆر لە لام نەمایەوە. شەو و تاریکی سەر لە نوێ، بردیانەوە. دەتگوت با دەیەوێ لە منی بە دوور بگرێ.
تا ئەودەم، من هەرگیز خەونم بەوەوە نەبینیبوو. چاوەڕوانی هاتنی بووم، بەڵام ئەو هەر نەهاتبوو.
لە چەند ساڵ لەمەوپێشەوە ئیتر چاوم پێی نەکەوتبوو؟ نۆ ساڵ؟ سەد ساڵ؟ سێسەد و پەنجا و پێنج ساڵ؟
ئەز نازانم. تەنیا دەمزانی زۆر لەمێژ بوو خەونم پێوە نەبینیبوو و ساڵانێکی زۆر بەسەر ئەو کاتەدا تێپەڕیبوون کە بۆ دوایین جار چاوم پێی کەوتبوو.

شوێنی ئیش کردنەکەم لە ژێرزەمین، لە نێو داڵانی عەمباری ئەڕشیڤدا هەڵکەوتبوو. کتێبخانە، مەخزەنێکی گەورەی هەبوو کە چەندین کیلۆمەتر کتێبی تێدا دەپارێزرا، ئەو کتێبانەی هێشتا پۆلێنبەندی و تۆمار نەکرابوون، بە بارستاییەکی لە ژمارنەهاتوو و پێشینەیەکی کۆنەوە.
هەندێکیان ئەوەندە کۆن بوون کە قەدەغە بوو دەستیان لێ بدەی و لە نێو تەپ و تۆزدا ون ببوون.
کەس نازانێ چۆن هاتوونەتە ئێرە. بەشێکیان لە کتێبخانە کۆنەکانەوە دێن کە بە تێپەڕبوونی کات، ساڵانێکی زۆر پێش ئێستا، لەناو براون. ئەوانی دی، سەر بە کتێبخانە تاکەکەسییەکانن. هەموو ئەوانە دەبێ تۆمار بکرێن بەر لەوەی خەڵک دەستی پێیان ڕا بگا.
تەنیا کەسێک کە بەرهەمەکانی عەمبارەکە تۆمار دەکا، منم. هەموو ڕۆژێ، بە ڕەفە کۆنەکاندا دەچمەوە، کۆگایەک کتێب هەڵدەگرم و لەسەر مێزەکەمیان دادەنێم.
بە پەڕۆیەک خاوێنیان دەکەمەوە، بە قەڵەم‌موویەکی گەورە تۆزی نێو لاپەڕەکان دەتەکێنم؛ پاشان، دەربارەی هەر کتێبێ کورتەیەک دەنووسم و لە نێو کۆمپیۆتەرەکەدا تۆماری دەکەم.
هاوکارەکانم حەز ناکەن لەم ژێرزەمینە ئیش بکەن. بۆیەش هەمیشە  لەگەڵ ئەم کەمپیۆتەرە کۆنە خاوەدا بە تەنیا دەمێنمەوە.
جار جارە، هەندێک فێرخواز دێن و یارمەتیم دەدەن. جێگاکەیان بە دڵ نابێ و ئەوانیش حەز ناکەن گۆشەگیر بمێننەوە. سەرنج ڕاکێش نییە یەکەم ئەزموونت لە ژێرزەمینێک، سەرباری ئەوەش  لەگەڵ بێگانەیەک بە دەست بێنی.
بەڵام هەمیشەش هەر وا نییە. بۆ نموونە، مارسیا  لەگەڵ ئەوانی تردا جیاوازی هەبوو.

دووهەم ڕۆژ، لەگەڵ مارسیا درێژایی داڵانەکەی ژێرزەمینم پێوا کە بەرەو عەمبارەکە دەچوو. دەمویست هەموو شوێنێکی پێ بناسێنم.
دەرگا کۆنە قاوەییەکەم کردەوە بۆ ئەوەی ڕێگەی نیشان بدەم و دوگمەی کارەباکە دابگرم. دوو سێ گڵۆپێک هەڵبوون، بەڵام هێشتا تاریک بوو. ئەو دەبوو ساتێک چاوەڕێ بێ تاکوو چاوی بەو تارماییە ڕابێ.
هاواری کرد: "بڕوانە، ئەو هەموو کتێبە!". ئەو چاوی بە ڕەفەکاندا خشاند و بە دەم خوێندنەوەی سەردێڕەکان دەهات و دەچوو. من چاوم لەسەر هەڵنەدەگرت.
لەودا شتێک خۆی دەنواند کە پەیوەندی بە ڕابردووی منەوە هەبوو. بەڵام چ شتێک؟
پێڵوەکانم لێک نا تاکوو بۆ ساتێک تێ بفکرم، بەڵام سەر لەنوێ دەنگی هەنگاوەکانی و تەقەی پاژنەکانیم لەسەر کاشییەکان بیستەوە. ئەم هەنگاوانەم دەناسییەوە…
ئەو هاواری کرد: "لێرە، هەناسەی ڕابردوو هەڵدەمژم."
لێی نزیک بوومەوە. بە ڕۆژنامەیەکی هەرێمی، خەریک بوو تاڵە جاڵجاڵۆکەکانی نێوان ڕەفەکانی گەسک دەدا.
گوتی: "باوەرپێکردنی ئەستەمە. خەڵک لە چەندین چاخ لەمەوپێشەوە خەریکی ڕۆژنامە دەرکردنن. لە ڕاستیدا، ئەو خەڵکانە ون بوون،  لەگەڵ ئەوەشدا هەر درێژە بە بوونیان دەدەن".
ڕۆژنامەیەکی هەڵگرت و بە پارێزەوە لاپەڕەکانی هەڵدایەوە. بەسەر دەقێکدا شۆڕ بۆوە - شیعرێک بوو - و هەوڵی دا بیخوێنێتەوە.
لە سەرووی شیعرەکە، وێنەی نووسەرەکە بەدی دەکرا.
گوتی: "بڕوانە، کە ئەم دەقە دەخوێنمەوە، شاعیرەکەی دێتە لام". خۆی بێ هەست کرد، گوێی ڕاداشت.
"گوێتان لێیەتی؟ خەریکە دێ، لێم نزیک دەبێتەوە."
من نەدەجووەڵامەوە، بەڵام لە بری ئەوەی ببیسم کەسێک نزیک دەبێتەوە، دەمبیست کەسێک ڕا دەکا.
بە پێکەنینەوە گوتی: "سەیرە، وا نییە، بۆتان نادۆزرێتەوە؟"
لە ڕەفەیەکەوە بەرەو ڕەفەیەکی تر ڕۆیشت تا ئەو کاتەی تاپۆکەی ئاوێتەی تاریکی بوو.

خوشکەکەشم هەر بەم شێوەیە لە نێو تاریکیدا ون بوو. 
سەبارەت بە من، شتەکە هەمیشە بەمجۆرە ڕوو دەدا.
هەر کە بوونێک لە نێو دڵمدا هەڵدەگرم، ئەو لێم دادەبڕێ. ئاوێتەی شەو دەبێ.
ئەوەی ڕاستی بێ، هەرگیز دەرفەتی ئەوەم بۆ نەڕەخسا خوشکەکەم باش بناسم. نازانم ئاخۆ چاوەکانی ئەویش هەمیشە کەسک بوون یان نا.
کاتێک بچووک بوو، بەدەگمەن دەمبینی. ئەو لە دونیا بچکۆلانەکەی خۆیدا نوقم ببوو. تەنیا خوشکە گچکەی من بوو کە لەو ماڵە دەژیا و دەڕۆیشتە قوتابخانە و هیچی تر.
هەموو جارێ کە دەگەڕامەوە ماڵی خۆمان، هەستم بەوە دەکرد هەندێک گەورە بووە. بەڵام هێشتا نەببووە خاوەنی قژێکی درێژی لوول.
بە درێژایی چەندین ساڵ، بۆ من ئەستەم بوو بگەڕێمەوە ماڵی خۆمان، لە ترسی ئەوەی نەکا بگیرێم، بکوژرێم یان خیانەتم لێ بکرێ، شتێک کە لە وڵاتی من هەموو ڕۆژێ دەقەومی.
بارودۆخ تا بڵێی مەترسیدار بوو، ئەوەندە مەترسیدار کە ناچار بووم گشت هێڵەکانی پەیوەندی  لەگەڵ ڕابردووم بەرتەسک بکەمەوە.
رۆژێک بە ڕادەیەک تاسەی بینینی کەس و کارم کرد کە چەمەدانەکەم پێچایەوە و شەو، بە دزی، بەرەو زێدی خۆم بەڕێ کەوتم.

هەموو شتێک لە ماڵێ گۆڕدرابوو. لەو مەودایەدا، دایک و باوکم پیر پیر ببوون، ڕەنگی دیوارەکان کاڵ ببۆوە، پەنجەرەکان درزیان تێ کەوتبوو، پلیکانەکان قەڵشیبوون و درەختەکان ڕزیبوون.
گشت سووچ و کەلێنێکی ماڵ، بەشێک لە ڕابردووی منی لە باوەش کردبوو.
لە حەوشە، بەسەر ئەو پەیژانەدا سەرکەوتم کە منیان دەگەیاندە ژوورە کۆنەکەم، ئەو ژوورەی ئێستا هی خوشکمە.
زۆپاکە وەک جاران هەڵکرابوو، کتێبەکانم لەسەر ڕەفەکان کە خۆم بە دیوارمەوە قایم کردبوون، هەروا بە ڕیز دانرابوون و جلەکانیشم وەک ئەودەم لە نێو دۆڵابی خۆیان دابوون.
چەمەدانەکەم لەسەر مێزە کۆنەکەم دانا و بە پەیژەکاندا هاتمەوە خوارێ بۆ ئەوەی بچمە لای ئەندامانی بنەماڵە.
بە بینینی من دڵخۆش بوون، بەڵام لە چاوەکانی ئەوانیشدا ترسێکم دەخوێندەوە. ترسی ئەوەیان هەبوو دەستەیەک لە سەربازانی مەرگ هەڵبکوتنە سەرم و قۆڵبەستم بکەن.
درەنگانی شەو، لە کاتێکدا لە نهۆمی سەرەوە، لە تەنیشت زۆپاکە خەریکی خوێندنەوە بووم، لەسەر پلیکانەکان گوێم لە تپەی پێ بوو.
کەسێک نەرم و نیان سەردەکەوت. دەنگی پاژنەیەکی ژنانەم دەهاتە گوێ.
ئەوە دەنگی هەنگاوەکانی دایکم نەبوو. ژنێکی دیکەش لە ماڵی ئێمە نەدەژیا. ئەم کەسە دەبێ کێ بێ؟
لە پشت شووشەی دەرگاکەوە تاپۆیەک بەدیار کەوت. تاپۆکە لە جێی خۆی ڕاوەستا و دەرگاکە بە هێمنی کرایەوە.
بە دەنگێکی نەرم گوتی: "ئەوە نەخەوتووی؟"
خەریک بوو نەیناسمەوە. مارسی بوو.
"تۆ تەماشا، ئەوە خۆتی، مارسی؟ ئێستا چ پرچێکی درێژت هەیە!"
هاتە ژوورێ.
گوتی: "دەزانی…"
بینیم لە ترسان زەرد هەڵگەڕاوە.
"چ بووە؟
- پێم وایە باشترە ئەمشەو لێرە نەبی.
- بۆچی؟
- پێم وایە باشترە لێرە بڕۆی.
- بڕۆم؟ مەبەستت چییە؟
- گوێ بگرە، ئەوەی ڕاستی بێ ئەمشەو… شتێک دەکەم."
کتوپڕ مووی لەشم ڕەق بوون. لە چەند چرکەیەکدا، هەستم کرد چ دەگوزەرێ. تێگەیشتم دەیەوێ شتێکی مەترسیدار ئەنجام بدا و نیگەرانی منە.
"دەبێ بڕۆم"، ئەوەی گوت و خۆی لە چارشێوێکی ڕەشەوە وەرپێچا.

هەستامە سەر پێ. هەستم کرد دەبێ شتێک بڵێم، لەو مەترسییەی ڕووبەڕووی دەبێتەوە ئاگاداری بکەمەوە، بەڵام بێدەنگ بووم.
ئێستا لە نووکی پێ تا تەوقی سەر، لە چارشێوێکی ڕەش پێچرابۆوە. دەتگوت کچە گەنجێکی غەریب لەوێیە و من نایناسم.
تەنیا دوو چاوی کەسک، ئاشنا و تەژی لە ڕۆندک سەیری منیان دەکرد. باوەشم ئاوەڵا کرد. بەرەو لام هات، گۆنای چەپی ماچ کردم و ڕۆیشت.
لە بەردەم دەرگاکە بە پێوە وەستام و بە نیگا شۆپاندم. دەمویست بانگی بکەم بۆ ئەوەی جارێکی دی چاوم پێی بکەوێتەوە، بەڵام ددانم بە جەرگم داگرت. لەوێ مامەوە تا ئەو ساتەی لە نێو جەرگەی تاریکیدا ون بوو، پاشان چاکەتەکەم لەبەر کرد، چەمەدانەکەم دەست دایە و بە بێدەنگی بە قادرمەکاندا هاتمە خوارێ: بەم زووانە شتێک دەقەومێ. شتێک کە من ناتوانم پێشی پێ بگرم. لە کەنگێوە لە نێو جووڵانەوەی خۆڕاگری دایە؟ من چیم لە دەست دێ؟ من دەبێ چ بە ماڵێ بڵێم؟ ئاخۆ دەبێ لە خەویان هەستێنم؟ نا، لێیان دەگەڕێم ئەمشەو بە هێمنی بنوون. بەیانی،  لەگەڵ دەرکەوتنی خۆردا، خۆیان بۆیان دەردەکەوێ ئەو شەوە چ شتێکی بۆ هێناون.
لە دەرەوە هەوا سارد بوو. بێدەنگییەکی سیحراوی باڵی بەسەر کۆڵانەکەماندا کێشابوو. لە ڕاستیدا، دەبوو زۆر خێرا ڕابکەم، بەڵام نەمتوانی. بڕیارم دا بە دووی بکەوم. هیچ هۆکارێک لە گۆڕێ نەبوو من خۆم بخەمە مەترسییەوە، بەڵام پێش خۆمم پێ نەدەگیرا.
ئەو دەبوایە لەم دەوروبەرانە لە شوێنێک بێ. من خۆمم لە ئیشەکانی وەرنەدەدا بەڵام ئەگەر تەنگاو بوایە، دەمتوانی یارمەتی بدەم.
بە چەمەدانەکەی دەستمەوە، بە کۆڵانەکاندا وێڵ و سەرگەردان بووم. شار کڕ و کپ بوو. دەتگوت ئارامی پێش تۆفانە.
دەبێ لە کوێ بێ؟ لە ژێر باڵی ئەم شەوە ئەنگوستەچاو و خامۆشەدا، بە نیاز بوو چ بکا؟ تۆڵە بستێنێتەوە؟ خودای من، چالاکی تۆڵە بە تۆڵە! خۆ دەخاتە گێژاوی چ ڕووداوێکەوە؟
دەیەویست بکوژ بە دوو فیشەک بکوژێ؟ تۆڵەی ئەو دوو فیشەکە بستێنێتەوە کە سەری براکەمانی پژاند؟

مات و بێدەنگ گوێم بۆ شەو ڕاداشت. لەناکاو دەنگی تەقە بەرز بۆوە. لە شوێنێک ویزەی گولـلەیەک لە حەوا بیسترا. هەناسەکانم قەتیس کرد. هەمدیس دەنگی تەقە بیسترایەوە.
بە ئاڕاستەی ئەو کۆڵانەدا ڕامکرد کە گەورەترین مزگەوتی شاری لێ هەڵکەوتبوو. ئەستەم بوو بزانی دەنگی تەقەکان لە کوێوە دێن. هەروەها نەمدەزانی ڕوو لە کوێ کەم.
لە چوارڕایەک، بە پشووسواری ڕاوەستام. لە پڕا، گوێم لێ بوو کەسێک بە نێو کۆڵانی مزگەوتدا ڕا دەکا. لە ژێر ڕووناکایی شۆقی بەردەم مزگەوتەکە ژنێکم لە چارشێوی ڕەشدا بینی. بەرەو بازار هەڵات و لە نێو تاریکیدا ون بوو.
ئاخۆ مارسی بوو؟ نەخێر، ئەو نەبوو… جگە لەوەش… 
تەقە تەقی پاژنەکانی لە نێو کۆڵانە چۆلەکەدا دەنگیان دەدایەوە.
پەح، دەبێ بە چ بیرۆکەیەک ئەم پێڵاوە نەگبەتانە لە پێ کرابن؟
هەوڵم دا بیگەمێ. هێشتا نەگەیشتبوومە مزگەوتەکە، لە نێو دڵی شەودا گوێم لە دەنگی هاوارێک بوو.
دەستەیەک پیاوی ڕیشن و تفەنگ بەدەست بە دیار کەوتن. لە نێو کۆڵانێکی بەرتەسکدا خۆم حەشار دا و ئیتر هیچم نەبینی، بەڵام گوێم لە دەنگی پۆستاڵی پیاوەکان دەبوو بە ئاراستەی بازاڕدا دەڕۆیشتنە پێش.

خوشکم ئەو شەوە ڕۆیشت و، ئیتر هەرگیز نەمبینیەوە.
رەنگە ئەو وەک سەرجەم ئەوانی تر ڕۆیشتبێ، کەچی  لەگەڵ ئەوەشدا لە لام مایەوە. لە نێو بیرەوەرییەکانمدا، ئێستاش کە ئێستایە لە نێو کۆڵانێکی ئەنگوستەچاودا ڕادەکا.
ئەم مانگانەی دوایی، هەمدیس بیری ئەو کەوتوومەتەوە، بەڵام ئەو تەنانەت لە نێو خەونەکانیشمدا خۆیم نیشان نادا.
بێگومان لە نێو یادەوەرییەکانمدا ئەوەندە ڕای کردوە کە ئیتر نابینرێ.
ئەمە لە فیلمێک دەچێ کە هەتە بەڵام ناتوانی وە پێشی بخەی.
کاتێک مارسیا هات، مارسیش هاتەوە، بەڵام ماوەیەکی زۆر نەمایەوە. با یەکسەر لە منی دوور خستەوە.

مارسیا، هەموو ڕۆژێ کەمێک پێش من دەهات.
دەڕۆیشتە عەمبار و  لەگەڵ خۆیدا باوەشێک کتێبی دێنا، لەسەر مێزەکەی دادەنا و چاوەڕوانی هاتنی من دەمایەوە.
رۆژێک کە خەریک بووین زانیارییەکانمان لە نێو کۆمپیۆتەردا تۆمار دەکرد، لەپڕ دەنگی نزم کردەوە و بە گوێچکەیدا چرپاندم:
"گوێ بگرە! لە سەرەوە گوێم لە دەنگی پێی کەسێکە. ئێوە ئەو دەنگە نابیستن؟"
من گوتم: "دەنگی پێی خەڵکە لە هۆڵی خوێندنەوە دێ."
بێ ئەوەی بجووڵێتەوە، گوێ قوڵاغ بوو.
"سەرنج ڕاکێشە! بەر لەوەی بێمە ئێرە ئیش بکەم، بیرۆکەیەکی تەواو جیاوازم سەبارەت بە کتێبخانەیەک هەبوو. پێم وابوو تەنیا لە چەند هۆڵی خوێندنەوە پێک هاتووە و هیچی تر، بەڵام ئێستا… بە ڕاستی سەرنج ڕاکێشە! ئێمە لێرە وەک پشت پەردە واین. خەڵک بە هیچ شێوەیەک ئاگاداری بوونی ئێمە نییە. ئێمە گوێمان لەوان دەبێ، بەڵام ئەوان دەنگی ئێمە نابیسن. گوێ بگرن! گوێ بگرن! لە سەرەوە کەسێک بە هەڵاتن دوور کەوتەوە. گوێتان لەم هەنگاوە خێرایانە بوو؟ دەنگی پێی ژنێک بوو. ئاخۆ ئێوەش گوێتان لێ بوو؟"
بە خۆمم گوت، بەڵێ، دەنگی ئەو هەنگاوانەم زۆر باش بۆ دەرکەوت، بەڵام پێویست ناکا گوێی بۆ شل بکەم. هەر چی بێ، بەردەوام گوێم لە دەنگی پێی ژنێکە کە ڕادەکا.
لە کاتێکدا نوقمی بیرکردنەوەکانی ببوو، لە نێو جانتاکەی پاکەتە جگەرەیەکی دەرهێنا، قلێکی بە لێو گرت و بە دەنکە شەمچەیەک دایگیرساند. ئەو هێشتا بە جگەرەکێشان ڕانەهاتبوو. بۆ ساتێک، دووکەڵ ڕووخساری ئەوی لە پێش چاوم ون کرد. بە خۆمم گوت: ئێستا ئەو ئیتر لێرە نییە، ئەمیش ون بوو. 

دواجار مارسیا ڕۆیشت، بێ سەروشوێن بوو.
ڕۆژێک هاتە لام و پێی گوتم: "دەڕۆم… دەبێ بڕۆم."
دەمویست لێی بپرسم دەچێتە کوێ، بەڵام خۆ هیچم لە دەست نەدەهات. هەر دەمزانی ڕۆژێک دەبێ بڕوا،  لەگەڵ ئەوەشدا هەواڵی ڕۆیشتنی تووشی حەپەسانی کردم.
مەنگ و تاساو، ڕاوەستام و سەیرم کرد. لێم نزیک بۆوە، ڕوومەتی ماچ کردم و ڕۆیشت.
دەمویست بە ڕێی بکەم، سەیری بکەم چۆن دوور دەکەوێتەوە، بەڵام هیچم لە دەست نەهات.
چاوەڕێ بووم دەنگی تەقە تەقی پاژنەکانی نەمێنێ. بۆ ئەم مەبەستەش بەس ڕۆیشتمە داڵانەکەوە.
داڵان چۆل بوو و بۆنی مسکی زوڵفی ئەو ناوەی ئاخنیبوو.

من بڕوام بە چارەنووس نییە، بەڵام کەسێکم هەر کە ژنێکم خۆش دەوێ، وازم لێ دێنێ. لێم دادەبڕێ و جارێکی تر هەرگیز ناگەڕێتەوە لام.
پێم وایە بە تەنیا من دووچاری وەها قەدەرێک نەبووم و تەنیا من ڕابردوویەکی ئاوام بەسەر نەهاتووە.
بە ڕای من، مارسیاش ئەمەی دەزانی.
ڕۆژێک گوتی: "لە عەمبارەوە شتێکم بۆ هێناون.
- بۆ من؟"
پێداگرانە وەڵامی دایەوە: "بەڵێ، بۆ ئێوە."
کتێبێکی کۆنی لەسەر مێزەکەم دانا.
کتێبەکەم دەست دایە. تۆزاوی بوو. بە پەڕۆیەک تۆزەکەم لا دا. بە تێپەڕبوونی کات، لاپەڕەکان دڕابوون و ڕزیبوون. بە دوای ڕێکەوتێکدا دەگەڕام، بەڵام هیچم بۆ نەدۆزرایەوە. مشک، ڕێکەوتەکانیان جوتبوو.
دەقەکە بە دەست نووسرابوو و تەمرێکی کۆنی لەسەر ڕووبەرگەکە درابوو کە نیشانی دەدا کتێبەکە لە کتێبخانەیەکی تاکەکەسییەوە هاتووە.
لێرە، لەم کتێبخانەیە، فێری هۆڵەندی کۆن ببووم، بەڵام ئەم کتێبە سەر بە زەمەنێکی دوورتر و ئاڵۆزتر بوو.
"ئەم کتێبە چییە؟
- ڕۆژانەیەکی تایبەتە، پێم وابێ.
- هی کێیە؟ کێ نووسیویەتی؟
- شاعیرێکی پورتوگالی."
لاپەڕەکانیم هەڵدایەوە.
"شاعیرێکی پورتوگالی؟ بە هۆڵەندی؟"
لاپەڕەکانی کتێبەکە لەو کاغەزانە پێکهاتبوو کە بە دەست ساز کرابوون. وێنەیەکی پەیوەندی‌دار بە نێوەڕۆکەوە، دەسپێکی هەموو بەسەرهاتەکانی ڕازاندبۆوە. لە وێنەیەکدا پیاوێک بەدی دەکرا کە لە نێو کۆڵانێکی تەنگەبەر خۆی حەشار دابوو و لە شتێکی دەڕوانی و لە وێنەیەکی تردا، کۆمەڵێک بە دووی کەسێک یاخود شتێکەوە بوون. لە شوێنێکی تر، کچێکی گەنج خۆی قوتار دەکرد.
کتوپڕ، لە ژوور لاپەڕەکەی تر، دیمەنێکی تا بڵێی بەرچاوتری ئەم کچە گەنجەم بینی کە بە جەوهەری ڕەش و کەسک کێشرابۆوە. چینێک لە زوڵفی ڕەشی لە ژێر لەچکەکەی سەری هاتبووە دەرێ.
دڵم وە ترپە ترپ کەوت. کتێبەکەم وێک نایەوە.
"ئەم کتێبەتان لە کوێ دۆزیوەتەوە؟
- لە سووچێکی تاریکی ئەم دۆڵابە کۆنەدا.
- دەبێ ئەم شاعیرە پورتوگالییە لێرە بە دووی چیدا وێڵ بووبێ؟
- لە چنگ ئەنکیزیسیۆن ڕای کردووە."
لەمە زیاتر هیچی نەگوت.
بیانووم زۆر بوو بۆ ئەوەی جارێکی تر لاپەڕەکانی کتێبەکە هەڵبدەمەوە، بەڵام خۆم لێ بوارد، زاتم نەبوو. ترسی ئەوەم هەبوو لە لاپەڕەیەکدا چاوم بە وێنەی شاعیرەکە بکەوێ.

مارسیا ڕۆیشت و ئێستا کتێبەکە لە چەکمەجەی مێزەکەی من دایە. ئیتر لێکم نەکردەوە. دەگوترێ مێژوو، خۆی دووپاتە دەکاتەوە. من بڕوام بەمە نییە، لانیکەم پێم وایە سەبارەت بە خۆم، ڕاست نییە کە مێژوو خۆی دووبارە کردبێتەوە.
دواجار، لەوە زیاتر ناتوانم بەسەر خۆمدا زاڵ بم. لەبەر ئەوەی بڕوام بە چارەنووس نییە، هۆکارێک بەدی ناکەم بۆ ئەوەی بترسێم.
چەکمەجەی مێزەکەم دەکەمەوە و کتێبەکە دێنمە دەرێ، گڵۆپی سەر مێزەکە هەڵدەکەم و لاپەڕەکان هەڵدەدەمەوە. دەزانم وێنەی شاعیر دەبێ لەسەر یەکێک لە لاپەڕەکان بێ. دەستەکانم دەلەرزن، بەڵام بەردەوام دەبم لەسەر هەڵدانەوەی لاپەڕەکان.
لە سەرووی لاپەڕەی ٤٩، چاوم بە وێنەی شاعیر دەکەوێ، لەسەر مێزێک دانیشتووە، تەمەنی سی و هەشت ساڵ دەبێ، زەمەنی خۆڵەمێشی بوون.
کتێبێکی کۆن لە بەردەمی لێک کراوەتەوە، بە تێڕوانینی ڕا دەردەکەوێ کە بە دوای شتێکدا دەگەڕێ.

ئەم چیرۆکە لە ژمارە (٢١٣)ی گۆڤاری "ڕامان"دا بڵاو بۆتەوە.

بۆ چاپی کوردیی "سەفەری بوتڵە بەتاڵەکان"

ساڵانێک لەمەوپێش یەکەم کتێبم سەبارەت بە کوردەکان نووسی. کتێبێک لە ژێر سەردێڕی "کوردەکان دەڵێن چی؟". لەوێدا باسی شین و شایی و خەباتی کوردەکانم کردووە. هەموو شوێنێکی کوردستانی ئێران گەڕاوم و بە سۆز و میوانپەروەری کوردەکان تینوویەتیم شکاوە.

ئێستە گەلێک ساڵە وەک هەزاران کوردی ئێرانی، عێراقی، سووریایی و تورکیایی لە دەرەوەی نیشتیمانەکەم دەژیم. لە ڕێگەی ئەم کتێبەوە کە کراوەتە کوردی، جارێکی دی سڵاوی خۆمتان ئاڕاستە دەکەم.

هەروەها دەبێ بڵێم ناوی من، قادر عەبدوڵڵا، لە ناوی دوو هاوڕێی کوردم کە گوللـەباران کران، وەرگیراوە.

من لە ڕێگەی دۆست و هاوڕێیانم و هاوسەرەکەمەوە بە کوردستانەوە پەیوەند دراوم. لە دی ئێن ئەی کچەکانمدا فەرهەنگ و ئاوازی کوردی هەیە، چونکە باوەگەورەیان خەڵکی کوردستانە.

من بیر لە ئێوە دەکەمەوە. بیر لە ئازادیتان دەکەمەوە و سروودەکانی ئێوە دەچڕمەوە.

وێڕای سڵاو و ڕێز

قادر عەبدوڵڵا
ئامستردام 

سەفەری بوتڵە بەتاڵەکان

سەفەری بوتڵە بەتاڵەکان

ڕۆمان
قادر عەبدوڵڵا
سەلاحەدین بایەزیدی
لە فەڕەنسییەوە کردوویە بە کوردی

چاپی یەکەم: ٢٠١٧
بڵاوکار: ناوەندی غەزەڵنووس بۆ چاپ و بڵاوکردنەوە