۱۳۹۷/۱۰/۲۱

قادر عەبدوڵڵا دەڵێ چی؟


سەلاحەدین بایەزیدی

لەگەڵ قادر عەبدوڵڵا بە زمانی ئینگلیزی نامە ئاڵوگۆڕ دەکەین، هەرچەند من جارجارە بە بیری دێنمەوە کە ئینگلیزییەکەم باش نییە، هیچ لە مەسەلەکە ناگۆڕدرێ. بۆ دیتنی قادر عەبدوڵڵا، ئەو نووسەرە هۆڵەندییەی دوو کتێب و چەندین چیرۆکیم وەرگێڕاوە، دەبوایە بچمە شاری دێلفت کە بە شەمەندەفەر سەعاتێک لە ئەمستەردام دوورە. سەرەتا وامزانی گەڕەکێکی نزیک وێستگەی شەمەندەفەری ئەمستەردامە و بۆیە پێشوەخت هەوڵی دۆزینەوەی "فریشتەکە"، ئەو قاوەخانەیەم نەدا کە بۆ چاوپێکەوتن دیاری کرابوو. دوو سەعاتێک پێش دیدارەکە چاوێکم بە نامەکەدا خشاندەوە و بۆم دەرکەوت دەبێ بچمە شارێکی تر، بەپەلە خۆم ئامادە کرد و ئەگەر چەند خولەکێک درەنگ جووڵابامەوە، نەمدەتوانی لە کاتی خۆیدا سواری شەمەندەفەر بم و چاوم بە قادر عەبدوڵڵا بکەوێ. 


لە دێلفتەوە ئیتر دۆزینەوەی "فریشتەکە" ئاسان بوو. چونکە بە ڕستەی سادە و ڕوون، ڕێک وەک ناو ڕۆمانەکانی، بۆی شیی کردبوومەوە چۆن بە پێنج دەقە بگەمە ئەو شوێنە. پێش وی لەوێ بووم. کە دواتر ئەو وە ژوور کەوت، هەستم کرد لە یەک کاتدا سێ پیاو دێنە ژوورێ: حوسێن و قادر و عەبدوڵڵا.


حوسێن سەجادی قایم‌ مەقامی فەراهانی، ناسراو بە "قادر عەبدوڵڵا"، ساڵی ١٩٥٤ لە شاری "ئەراک"ی ئێران لەدایک بووە. ساڵی ١٩٨٨ ڕۆیشتۆتە هۆڵەندا و پاش فێربوونی زمانی هۆڵەندی، بەو زمانە نووسیویەتی و ئەمڕۆکە یەکێکە لە نووسەرە هەرە ناسراوەکانی هۆڵەندا. بەرهەمەکانی بۆ گەلێک زمان و لەوانە بۆ زمانی کوردی وەرگێڕدراون، بەڵام کتێبەکانی لە ئێران قەدەغەن و تەنیا دوو کتێبی کراوەتە فارسی و ئەوانیش لە هەندەران چاپ و بڵاو بوونەتەوە. 
دوایین ڕۆمانی قادر عەبدوڵڵا
سەرەتاکانی مانگی ئابی ئەمساڵ، پەردە لەسەر نوێترین ڕۆمانی وەرگێڕدراوی قادر عەبدوڵڵا بە ناوی "لە مەککە" هەڵدرایەوە کە لە لایەن شەفیقی حاجی خدرەوە کراوەتە کوردی. ئەم وەرگێڕە کوردە، پێشتر دوو ڕۆمانی تری قادر عەبدوڵڵای بە ناوەکانی "خانووەکەی مزگەوتێ" و "خەتی بزماری" کردووەتە کوردی. بەم جۆرە، تا ئێستا شەش کتێبی نووسەر لە ماوەی دوو - سێ ساڵدا بۆ سەر زمانی کوردی وەرگێڕدراون. ئەوەندەی بشزانم شەفیقی حاجی خدر خەریکی وەرگێڕانی دوایین ڕۆمانی نووسەرە کە ماوەیەک لەمەوپێش بە ناوی "ڕێچکەی قاپقاپە زەردەکان" کەوتە بەر دیدی خوێنەرانی هۆڵەندی زمانەوە. 

پێش ئەوەی دەست بە پرسیارەکانم بکەم، قادر عەبدوڵڵا دۆخی کوردەکانم لێ دەپرسێ، وەک ڕۆژنامەنووسە گەنجە چەپەکەی ساڵانی هەشتاکان مەراق دەکا بزانێ لە کوردستان چ ڕوو دەدا. ئەو پرسیارە ڕووبەڕووی من دەکاتەوە کە بۆ خۆی لە هەرەتی گەنجیدا بە دوایدا وێڵ و عەوداڵ بووە، لە توێی کتێبێکدا ویستویەتی وەڵامێکی بۆ بدۆزێتەوە و ئێستاش من نازانم لە ماوەیەکی کورتدا بڵێم چێ. تێدا دەمێنم. دواجار دەڵێم هەندێک لە سیماکانی کتێبەکەت هێشتاش لە گۆڕەپانی سیاسیی کوردستاندا ڕۆڵ دەبینن، جیاوازیی گەورە ئەوەیە شێخی مەزن ماڵئاوایی لێ کردووین. 


قادر عەبدوڵڵا زۆر خۆشحاڵە کە خوێنەرانی کورد کتێبەکانی وی دەخوێننەوە. پێی خۆشە بە سڵاو دەست پێ بکا: "سڵاوم هەیە بۆ خوێنەرانی کورد. دونیایەک سڵاو. بە فارسی، بە هۆڵەندی و بە کوردی."


سەبارەت بە وەرگێڕانی ڕۆمانەکانی بە زمانی کوردی دەڵێ: "هەموو کەس ئەم کتێبانە دەخوێنێتەوە، بەڵام خەڵکەکەی خۆم، بنەماڵەکەم لە ئێران ناتوانن بیانخوێننەوە. من دڵخۆشم ئێوە دەتوانن بیانخوێننەوە. کچەکانی من ڕەگێکیان کورد، زمانی کوردی و جوانییەکانی فەرهەنگی کوردییە. ئێوە کە دەخوێننەوە وەک ئەوە وایە کتێبەکانم گەڕابنەوە ماڵێ." عەبدوڵڵا دەڵێ هەوڵەکانی ئێوەی کورد بۆ وەرگێڕانم وەک وڵاتی بۆسنیا دێتە پێش چاو. چەند ساڵ لەمەوپێش لەوێ بووم، ئەوانیش لە هەموو ڕوویەکەوە لە هەوڵ دان و دەیانەوێ ئەدەبیاتی خۆیان دروست بکەن. 

یەکێکی دیکە لە ڕۆمانەکانی قادر عەبدوڵڵا کە کراوەتە کوردی و ئەمساڵ لە کوردستان چاپ کرا، ڕۆمانی "پێغەمبەر"ە، ئەم ڕۆمانە لە لایەن "دڵۆڤان" ناوێکەوە وەرگێڕدراوە، خاڵی سەرنجڕاکێش ئەوەیە وەرگێڕی فارسیی ئەم ڕۆمانەش هەر ناوی خوازراوی بەکار هێناوە، هەرچەند نووسەر جەخت دەکاتەوە کە چیرۆکەکان و ڕووداوەکانی نێو "پێغەمبەر" لەسەر بنەمای ڕاستی مێژوویی ڕۆنراون و دەبێ بە گوێرەی قانونەکانی ئەدەبیات بخوێندرێنەوە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا کاردانەوە و ناڕەزاییان لێکەوتووەتەوە.


قادر عەبدوڵڵا دەڵێ: "من کتێبی پێغەمبەرم بە ڕێزەوە نووسی. من محەممەدی پێغەمبەرم خۆش دەوێ. محەممەد پیاوێکی گەورە بوو. قورئانەکەشی یەکێکە لە جوانترین کتێبەکانی وێژەی جیهان. من ئەگەر ڕۆژێک بچمە هەسارەی مارس، بەدڵنیاییەوە کتێبی تەورات، ئەنجیل و قورئان لەگەڵ خۆمدا دەبەم. ئەمانە گرنگترین کتێبەکانی مرۆڤن."


ڕووداوەکانی ناو ڕۆمانەکە لە زمانی زەید ئیبن سەلسەوە دەگێڕدرێنەوە و ئەم ڕۆمانە تا ئێستە بە دەیان زمان وەرگێڕدراوە. نووسەر پێی وایە کە لەم کتێبەدا، محەممەدی وەک مرۆڤ، وەک پیاوێک، وەک شاعیرێک، وەک بازرگانێک، ڕێبەرێک، پیاوێک کە ئاشقی ژنە گەنجەکانە خستووەتە ڕوو. ئەو دەڵێ "من لە خۆمەوە هیچم دەرنەهێناوە. هەمووی لە قورئاندا هاتووە. زۆر کەس ئەم کتێبەیان گەلەک خۆش دەوێ. هەندێکیش ڕقیان هەستاوە. من لە تووڕەیی ئەوان دەگەم و ڕێزیان لێ دەگرم."


نووسەر، نازناوی "قادر عەبدوڵڵا"ی لە ناوی دوو شۆڕشگێڕی کوردی هاوڕێی وەرگرتووە کە لەلایەن ڕژێمی ئێرانەوە لەسێدارە دراون. چۆن و بۆچ ئەو نازناوەی هەڵبژاردووە؟ 


عەبدوڵڵا هاوڕێیەکی کوردیی حوسێن بووە. قادریش هاوڕێیەکی تری کە ئەویش هەر کورد بووە. کاتێ ویستوویەتی یەکەمین کتێبی سەبارەت بە کوردەکان، واتە کتێبی "کوردەکان دەڵێن چی؟" چاپ بکا، نەیتوانیوە ڕاستەوخۆ ناوی خۆی بنووسێ. "مەترسیدار بوو. دەیانکوشتم. منیش ناوی قادر و عەبدوڵڵام لە لای یەک دانا و بووم بە قادر عەبدوڵڵا. ئەم هاوڕێیانەی من هەردووکیان ئەوکات گولـلەباران کران. بۆیەش ناویانم لەسەر کتێبەکەم هێشتەوە."


لە لایەکی دیکەوە، نازناوی "قادر عەبدوڵڵا"، پاشناوی باوکی باوەگەورەی لە کۆڵ کردووەتەوە؛ میرزا ئەبولقاسم قایم‌ مەقامی فەراهانی، پاشناوێک کە وەک سێبەر بە دوویەوە بووە. قادر عەبدوڵڵا، هەڵبژاردنی ئەم نازناوە هەم دەگەڕێنێتەوە بۆ هۆکارگەلیی سیاسی و هەم ئەدەبی. ئەو دەڵێ: "من یەکێکم لە نەوەکانی میرزا ئەبولقاسمی قایم مەقامی فەراهانی. میرزا ئەبوولقاسم لە هەموو شوێنێ ناو و دەنگی هەبوو. هەم وەزیر بوو، هەم نووسەر و شاعیر. شەقامەکانیان بە ناوی ئەوەوە کردبوو. کاتێ گەنج بووم، ئەمنیش دەمویست بەناوبانگ بم، بەڵام بە ناوی خۆمەوە. بۆیە بە دوای نازناوێکدا گەڕام. دواجار نازناوێکی خۆشم دیتەوە: قادر عەبدوڵڵا." 


بەڵام نووسەر تەنیا ناو ناگۆڕێ، وڵات و زمان و شێوازی نووسینیش گۆڕانیان بەسەر دادێ. قادر عەبدوڵڵا، ساڵی ١٣٦٧ی زایینی (١٩٨٨)، پاش لە سێدارەدانی ئامۆزاکەی، لە تەمەنی ٣٤ ساڵیدا ئێرانی بەجێ هێشتووە و لەو کاتەوە لە هۆڵەندا دەژی و بە هۆڵەندی دەنووسێ. ئەم زمانە بە زمانی ئازادی وەسف دەکا و دەڵێ: "من لەمبارەوە هیچ بڕیارێکم نەدا. خۆی وای لێهات. وەک ئاوێک کە کتوپڕ لە بن بەردێکەوە هەڵبقوڵێ. من لەناکاو بەرهەڵدا ببووم، سەرجەم ستۆپەکان شکابوون. ستۆپی زمانی فارسی، ستۆپی دابونەریتی بنەماڵە، ستۆپی فەرهەنگی، ستۆپی ئایینی. کتوپڕ وەک ئاسمانگەردێکم لێ هاتبوو کە لە بۆشایی و لە نێو ئاسمانگەڕێک دایە. ئازاد ببووم. ئەم ئازادییە زمانێکی هەبوو: زمانی هۆڵەندی. بەم زمانە دەمتوانی چیرۆکەکانم بگێڕمەوە."
لە ڕۆمانی "لە مەککە"دا ئەم گۆڕانکارییە مەزنەی ژیانی نووسەر بە هۆی زمانی هۆڵەندییەوە بەمجۆرە باسی لێوە کراوە:


"زمانە نوێیەکە {هۆڵەندی} گۆڕانکارییەکی مەزنی بەسەر ژیانی مندا هێنا. {...} بە هۆی زمانی هۆڵەندییەوە هەموو شتێک لە ژیانمدا گۆڕا، بەڵام دوو بوونەوەر، دوو ڕووخساری خۆشەویست هەرگیز نەگۆڕان؛ ئەوانیش ڕووخساری "جەواد" {ئامۆزا لەسێدارە دراوەکەی} و هی خوشکەکەم بوون." (لە مەککە، ل. ١١٤) 
قادر عەبدوڵڵا و شەفیقی حاجی خدر
لەگەڵ ئەوەشدا، زمانی دایکی، زێد و ئەدەبیاتی فارسی ڕۆڵێکی گرنگیان لە گێڕانەوەکانی قادر عەبدوڵڵادا بۆ خۆیان تەرخان کردووە. "زمانی دایکی، فەرهەنگی دەوڵەمەندی ئێرانی و ئەدەبیاتی فارسی لە نهێنییەکانی سەرکەوتنی منن. من هەندێک شتم خوێندووەتەوە و دەزانم کە هیچ نووسەرێکی هۆڵەندی نایانزانێ"، قادر عەبدوڵڵا وا دەڵێ.
 

بەمجۆرەش بەردەوام دەبێ:
"من قورئانم خوێندووەتەوە، شانامەم خوێندووەتەوە، سەعدیم خوێندووەتەوە، ڕوودەکیم خوێندووەتەوە.
من سروودە کوردییەکانم لەبەر کردووە. من شارەزای خەم و خەفەتی کوردەکانم. گشت ئەمانە هێز بە قەڵەمەکەم دەبەخشن."
 

"کوردەکان دەڵێن چی؟"، یەکەمین کتێبی قادر عەبدوڵڵایە کە بە زمانی فارسی نووسیویەتی. نووسەر لە سەرەتای ئەم کتێبەدا دەنووسێ: "بۆم دەرکەوت باشترین ڕێگە بۆ ناسینی کوردستان ئەوەیە بڕۆم و ئەوێ لە نزیکەوە ببینم، بۆیە جانتاکەم دەست دایە و کەوتمە ڕێ، سەرەتا نەمدەزانی لە کوێوە دەست پێ بکەم، دوای ڕووداوەکان کەوتم، ڕەنگە ئەمە ڕێگەیەکی باش نەبێ بۆ ناسینی کوردستان، بەڵام لەمە زیاتر هیچم لەدەست نەدەهات."
 

لە زۆر شوێنی ئەم کتێبەدا پێت وایە ڕۆمانێکی خۆش و سەرنجڕاکێش دەخوێنێتەوە و هەست ناکەی سەفەرنامە یان ڕاپۆرتێکی سیاسی بەدەستەوە بێ، بۆچی قادر عەبدوڵڵا بیری لەوە نەکردووەتەوە گەشتی کوردستان بکاتە ڕۆمان؟ لە وەڵامی ئەم پرسیارەدا دەبێژێ:
"هەر دوو کتێبەکەی من دەربارەی کوردستان، بەتایبەتیش "کوردەکان دەڵێن چی؟" بەرهەمی نووسەرێکی گەنجن کە لە ڕێگەیەک دەگەڕێ بۆ ئەوەی کتێبەکانی بنووسێ. کتێبی "کوردەکان دەڵێن چی؟" بە زمانێکی شیرین نووسراوە، بەڵام ئەودەم سەردەمی شۆڕش بوو. کاتی خوێندنەوەی ڕۆمان نەبوو. من چووبوومە کوردستان بۆ ئەوەی هاواری کوردەکانمان بە گوێی هەمووان بگەیەنم."
 

قادر عەبدوڵڵا دوای نووسینی ئەم دوو کتێبە سەبارەت بە کوردەکان، ڕوو دەکاتە نووسینی چیرۆک، ڕۆمان و وەرگێڕان و ئیتر ماڵئاوایی لە زمانی فارسی و ئەم جۆرە نووسینە دەکا. دوای دوو ساڵ مانەوە لە هۆڵەندا ڕاستەوخۆ بە زمانی هۆڵەندی دەنووسێ. هۆڵەندییەکی سادە و بێ گرێوگۆڵ. ئەو ڕستانەی قادر عەبدوڵڵا بەکاریان دێنێ کورت و سادەن، لێی دەپرسم ئاخۆ ئەم سادەنووسینە لەبەر نووسین بە زمانی هۆڵەندییە یان خۆی نووسەرێکی سادەنووسە؟
 

"نووسین بە زمانی ئەوانیتر، جوانیی و بەربەستی تایبەت بە خۆی هەیە. کە هاتمە هۆڵەندا سی و سێ ساڵم تەمەن بوو و لە سی و پێنج ساڵیدا بە هۆڵەندی نووسیم. سنوورداریت، بەڵام ڕێی تازە دەدۆزیتەوە بۆ گێڕانەوەی چیرۆکەکەت، ڕێگەی نوێ"، قادر عەبدوڵڵا وا دەڵێ. 
سادەنووسینیشی دەگەڕێنێتەوە بۆ سێ هۆکاری سەرەکی: "هۆکاری یەکەم، زمانی هۆڵەندییە کە زمانێکی دژوارە. هۆکاری دووەم، ئەوەیە کە سادەنووسین پرەنسیبێکی ئەدەبیاتی فارسییە. فیردەوسی دەڵێ "عجم زنده کردم بدین پارسی" (عەجەمم زیندوو کردەوە بەم زمانی فارسییە)، ڕستەیەکی سادە و پڕواتایە. هۆکاری سێهەمی سادەنووسینی من باوکم بوو. باوکم کەڕ و لاڵ بوو و من بەردەوام دەبوایە سادە، پتەو و ڕوون بە زمانی ئاماژە قسەم بۆ بکردایە."
 

زمانی ئاماژە لە چیرۆک و ڕۆمان و تەنانەت ڕاپۆرتە سیاسییەکانی قادر عەبدوڵڵادا ڕەنگدانەوەیەکی بەرچاوی هەیە. نووسەر، لە سەفەری بۆ شاری مەهاباد و دیداری لەگەڵ شێخ عیزەددین حوسێنی، بێدەنگ دەبێ و تەنیا بە زمانی ئاماژە لەگەڵی دەدوێ و بە نیگا بۆچوونەکانی پشتڕاست دەکاتەوە. لە ڕۆمانی "لە مەککەش"دا کە وەک زۆربەی ڕۆمانەکانی تر، نووسەر ئاوڕی لە ژیانی خۆی داوەتەوە، ئەم دێڕانە دەخوێنینەوە:
"من کاتی خۆی پەیم پێنەبردبوو، بەڵام دواتر کە هاتمە هۆڵەندا و لەوێ ژیام، ئەوەم بۆ دەرکەوت، هێشتاش ئەو زمانە ئاماژەیەی باوکم بەکار دەهێنم. ئەوەش مایەی سەرسامیم بوو، ئاخر هەرچەند تەمەنم هەڵدەکشا، زیاتر دەگەڕامەوە سەر خووی کۆن، سەر زمانی ئاماژە." (لە مەککە، لاپەڕە ٧٠)

ئەم وتووێژە لە ژمارەی (٩)ی گۆڤاری باران-دا بڵاو بووەتەوە.
قادر عەبدوڵڵا، لە ساڵی ١٩٩٣ بەو لاوە، یانی لە دوای چاپی یەکەم کتێب بە زمانی هۆڵەندی، دەیان کتێبی ئەدەبی بەو زمانە نووسیوە و چەند خەڵاتی نێوخۆیی و نێونەتەوەیی وەرگرتووە. بە ڕای زۆربەی ڕەخنەگران، ڕۆمانی "خانووەکەی مزگەوتێ" سەرکەوتووترین بەرهەمی نووسەرە، بەڵام خۆی لە نووسراوەیەکی کورت بۆ چاپی کوردیی "خەتی بزماری"، ئەو ڕۆمانەی بە ڕۆمانە خۆشەویستەکەی ناو دەبا، لەمبارەوە دەڵێ:
"کتێبی "خانووەکەی مزگەوتێ" بەناوبانگترین ڕۆمانی منە. بەڵام ئەمنیش وەک خوێنەرەکانم کتێبی "خەتی بزماری"م خۆش دەوێ. کتێبێکە دەربارەی باوکم. لەسەر ڕەنجەکانی باوکم و خەڵکی ئازیزی وڵاتەکەم دەدوێ. باسی خوشکەکەم و ئازارەکانی دایکم دەکا.
 

من ویستوومە گشت ئەمانە بە ئێوە نیشان بدەم. هەر کتێبێک دنیا و چارەنووسی تایبەت بە خۆی هەیە. من لەم ڕووەوە "خەتی بزماری"م زیاتر خۆش دەوێ، لەبەر باوکم."
کتێبەکانی قادر عەبدوڵڵا بۆ زیاتر لە سی زمان وەرگێڕدراون و هەزاران کەس لە ئەوروپا دەیانخوێننەوە.
 

دوای ساڵانێکی زۆر مانەوە لە هۆڵەندا، پەنابەری و کۆچ هێشتا بابەتی سەرەکیی ڕۆمانەکانی نووسەر پێک دێنن، قادر عەبدوڵڵا نایەوێ بە هەڵبژاردنی ئەم مژارانە کاریگەریی لەسەر بەردەنگی ئەوروپی و خوێنەران دابنێ. ئەو دەڵێ: "من هەرگیز نامەوێ کاریگەریی لەسەر تێڕوانینەکان دابنێم. من نامەوێ کاریگەریی لە سەر تێڕوانینی کوردەکانیش دابنێم. من لەگەڵ خۆمدا دەیانبەم بۆ سەفەر، بۆ دنیایەک کە پێم خۆشە نیشانیان بدەم. من دەمەوێ دنیای خۆم لەگەڵ ئەواندا بەش بکەم، هەر بۆیەشە دەنووسم."
 

لە کۆتایی ئەم وتوێژەدا کە بە ڕستەی کورت، پوخت و سادە و ڕەوان وەڵامی دامەوە، لە قادر عەبدوڵڵام پرسی چ شتێک لە نووسەرانی هۆڵەندای جیا دەکاتەوە، وەڵامی دامەوە:
"شتێک هەیە ئێمە بە یەکەوە گرێ دەدا، ئەویش دانیشتن و نووسینە.
شتێک ئێمە پێکەوە گرێ دەدا، ئێوەش نووسینە بۆ خوێنەر کە دواتر بەرهەمەکە دەخوێنێتەوە.
بەڵام زۆر شت من لەوان جیا دەکاتەوە، ئەویش ئەو شتانەن کە من هەمن و هەمبوون و ئەوان نیانە. ئەو شتانەش ئەمانەن: چیاکان، وشکەڕۆکان، لێڕەوارەکان، پادشا مەزنەکان، نووسەرە گەورەکان، بەرهەمە شاکارەکان، مزگەوتەکان، جەژنەکان، سەما و هەڵپەڕکێ، ژنە جوانە ئێرانییەکان، مێژووی ئێران، دایەگەورە خۆشەویستەکان، سروودە نەتەوەییەکان، دەرد و ئازاری کوردەکان، ئازەرییەکان، سیستانی و بلووچەکان. هەروەها ژنەکەم و کچەکانم کە ڕەگێکیان کوردە."

واژۆی قادر عەبدوڵڵا بۆ کتێبی کچە گەنجەکان و پارتیزانەکان
ئەزموونەکانی نووسین و نووسەریی قادر عەبدوڵڵا دەگمەن و شیاوی لێوەفێربوونن، نەخاسمە بۆ کەسێک کە خولیای فێربوون، خوێندنەوە و نووسین بە زمانێکی بێگانەی هەبێ، بەڵام کات دوژمنی قەستەسەرە. لە چاوپێکەوتنی بەم جۆرەدا، بەردەوام هەست دەکەی کات ئامادەیە و کەسی سێهەمە، هەست دەکەی لە سووچێک دانیشتووە و زوو زوو بە بیرت دێنێتەوە کە دەبێ واز لە بەرامبەرەکەت بێنێ، کە بۆی هەیە کاری هەبێ، بۆی هەیە نووسینێکی تازەی بە دەستەوە بێ، تۆش ناچار دەبێ هەستی. بەر لە ڕۆیشتن قادر عەبدوڵڵا پێشنیاری پێ کردم مادام تا ئێرە هاتووم، سەرێک لە "لاهای"یش بدەم کە نزیکە، پێی گوتم لەنێو ترامەوە دیمەنەکانی ڕێگە بەڕاستی سەرنجڕاکێشن. بە قسەم کرد.

کتێبەکانی قادر عەبدوڵڵا بە کوردی:
  • خانووەکەی مزگەوتێ، وەرگێڕانی شەفیقی حاجی خدر، هەولێر، ناوەندی ئاوێر، ٢٠١٦. 
  • سەفەری بوتڵە بەتاڵەکان، وەرگێڕانی سەلاحەدین بایەزیدی، سلێمانی، ناوەندی غەزەلنووس، ٢٠١٧. 
  • خەتی بزماری، وەرگێڕانی شەفیقی حاجی خدر، سلێمانی، ناوەندی ئەندێشە، ٢٠١٧.  
  • پێغەمبەر، وەرگێڕانی دڵۆڤان، ٢٠١٨. 
  • لە مەککە، وەرگێڕانی شەفیقی حاجی خدر، چاپخانەی حەمدی، ٢٠١٨. 
  • کوردەکان دەڵێن چی؟، وەرگێڕانی سەلاحەدین بایەزیدی، دەزگای ئایدیا، ٢٠١٨.

۱۳۹۷/۱۰/۱۹

گەڕاندنەوەی زمانی کوردی بۆ ڕۆمانێکی تری یەشار کەمال


بەکر شوانی 

کۆتایی ساڵی ٢٠١٦ هاوڕێی هێژام کاک هەژار مەجید، دامەزرێنەری ناوەندی ڕۆشنبیریی ئەندێشە، داوای لێم کرد ڕۆمانی "سوڵتانی فیلەکان"ی یەشار کەمال وەربگێڕم و باسی ئەوەی کرد کە کاتی خۆی ئەو ڕۆمانەی بە زمانی فارسی خوێندووەتەوە و زۆر بە دڵی بووە. منیش کە هەر بەنیاز بووم دوای کتێبی "یەشار کەمال سەبارەت بە خۆی دەدوێت" بەرهەمێکی تری یەشار کەمال وەربگێڕم، بە خۆشحاڵییەوە پیشنیارەکەی کاک هەژارم پەسەند کرد. دوای گەڕانەوەم بۆ ئەڵمانیا دەستم بە وەرگێڕان کرد و چەند لاپەڕەیەک چوومە پێشەوە، بەڵام ئیدی لەناکاو تووشی تراژیدیایەکی خێزانی بووم کە هەموو ژیانمی قڵپ کردەوە.

لەم ڕۆژانەدا بینیم کاک هەژار لە پۆستێکدا مزگێنیی وەرگێڕان و چاپبوونی ڕۆمانی "سوڵتانی فیلەکان و مێرووە شەلەی ڕیشسوور"ی یەشار کەمالی ڕاگەیاندووە. دەبێت بڵێنم من لە چەند ڕوویەکەوە بەو هەواڵە خۆشحاڵ بووم؛ یەکەم: کاک هەژار هاتووە لە پەیجی خۆی ڕێکلامی بۆ کاری دەزگایەکی تر "غەزەلنووس" کردووە کە ئەمە ئاکارێکە کۆمەڵگەی ئێمە بە ئەندازەی پێداویستیی مرۆڤ بە ئۆکسژین پێویستی پێیەتی. هاوڕێم کاک هەژار، مایەی شانازیت و نموونەت زۆر بێت... دووەم: هێشتا ڕۆمانی جێگەی باسم بە کوردی نەبینیوە، بەڵام بەناوی وەرگێڕ و وەرگێڕانی ناوی ڕۆمانەکەدا، "سوڵتانی فیلەکان و مێرووە شەلەی ڕیشسوور"، دیارە کە دەبێت کارێکی نایاب بێت و لە ئاستی ئەدەبی یەشار کەمال دا بێت... سێیەم: من لەبری "وەرگێڕان"، دەستەواژەی "گەڕاندنەوەی زمانی کوردی" بۆ وەرگێڕانی بەرهەمەکانی یەشار کەمال بەکار دەهێنم. بۆچی؟ بۆ وەڵام بڕوانە ئەو وتارەی لای خوارەوە کە ساڵی ٢٠١٥ نووسیومە و بڵاوم کردووەتەوە.
یەشار کەمال لە "سوڵتانی فیلەکان و مێرووە شەلەی ڕیشسوور"دا کتومت وێنای پەیوەندیی نێوان سیستەمی سیاسیی تورک و خەباتی گەلی کورد دەکات. نامەوێت لێرەدا بچمە قوڵایی ناوەڕۆکی ڕۆمانەکەوە، تەنیا ئەوەندە دەڵێم کە یەشار کەمال جارێک بە خۆمی گوت: "ئەوانەی پێم دەڵێن هیچم بۆ دۆزی کورد نەکردووە، با بچن (سوڵتانی فیلەکان و مێرووە شەلەی ڕیشسوور) بخوێننەوە!"
بە پێویستی دەزانم لێرەوە دەستخۆشی لە وەرگێڕی بەڕێز سەلاحەدین بایەزیدی و ناوەندی غەزەلنووس بکەم. 
----------------

گەڕاندنەوەی زمانی کوردی بۆ یەشار کەمال! (٢٠١٥)

بەکر شوانی

لە ساڵانی ڕابردوودا زۆر گوتراوە دەربارەی ئەو نووسەرە کوردانەی کە هەریەکەیان لەبەر کۆمەڵێك هۆکاری تایبەت و گشتی، بە زمانەکانی تورکی و عەرەبی و فارسی نووسیویانە. نووسەری کوردی تورکینووس یەشار کەمال یەکێک لەو نووسەرانەیە کە لەو ڕووەوە زۆرترین قسەی لەسەر کراوە. تەنانەت لە دوای مردنیشی لە ٢٨ مانگی ڕابردوودا، لە هەندێک میدیای کوردیدا گوێم لێ دەبوو دەیانگوت: یەشار کەمال بە زمانی بێگانە نووسیوێتی و خزمەتی زمان و ئەدەبی تورکی کردووە... بەڵێ، ڕاستە یەشار کەمال نەک هەر تەنیا تورکینووس بوو، بەڵکو ئەو بە هێنانی وشە و دەستەواژەکانی دەرەوەی زمانی نووسین بۆ ناو زمانی نووسین ڕۆڵێکی دیاری لە پێشخستن و گەشەپێکردنی زمانی تورکیشدا هەبوو. تەنانەت زمانناسێکی تورک بەناوی عەلی پویسکویلوئۆغڵو ساڵی ٢٠٠٦ فەرهەنگێکی بە ناونیشانی "فەرهەنگی یەشار کەمال" چاپ کرد. پێم وایە پێش ئەوەی لە پای بە تورکینووسین ڕەخنە لە یەشار کەمال بگیرێت، پێویستە دوو خاڵی جەوهەری لەبەرچاو بگیرێت:

یەکەم؛ نابێت لە بیرمان بچێت کە یەشار کەمال دوور لە کورد و کوردستان، لە تورکیا و لە ناو تورکاندا لە دایک بووە و گەورە بووە. خۆ تەنانەت ئەگەر لە شاری وانی زێدی باوباپیرانیشی لە دایک ببوایە، هیچ گەرەنتییەک نەبوو بۆ ئەوەی چاوەڕێ بکرێت نووسەرێکی کوردینووسی لێ دەربچێت، چونکە لە دایکبوون و منداڵیی یەشار کەمال هاوکات بوو لەگەڵ پەرەسەندنی سیاسەتی قەدەغەکردنی زمان و بە تورککردنی کورداندا. بۆیە نووسەر کاتێك دەستی بە نووسین کردووە، تەنیا زمانی تورکی بەدەستەوە بووە کە ئەویش لەو سەردەمەدا لە کەموکورتی بەدەر نەبووە. با بزانین خۆی لە بارەی هەردوو زمانی کوردی و تورکییەوە چی دەڵێت: "کاری گرنگ بۆ من، بریتی بوو لە ئافراندنی زمانێکی نوێی نووسین، زمانی ڕۆمان، دابەزین بۆ قوڵایی زمان، تاقیکردنەوەی هەموو تواناکانی گێڕانەوە، دۆزینەوەی جیاوازیی نوێ لە زماندا و خوڵقاندنی کەش و هەوایەکی نوێی زمان. کرۆکی کارەکە پێویستی بە ئافراندنی زمان هەبوو. پێویست بوو دنیای ڕۆمان و دنیای تایبەت بە خۆم بەشێوەیەکی تەواو نوێ و بە کەسایەتییەوە بئافرێنم و لەگەڵ ئەوەیشدا زمانێکی نوێی نووسین دابهێنم. زمانی کوردی خاوەن پێکهاتەیەکی زۆر جیاوازە و هیچ لە پێکهاتەی زمانی تورکی ناچێت. لە ڕۆمانەکانمدا هەندێك جار چەند ڕستەیەکی کوردیم لە دیالۆگدا بەکارهێناوە. ئێستا کوردی بە ئەندازەی تورکی نازانم. ئێ خۆ من لە کەنارەکانی گۆلی وانی زێدی دایك و باوکم و لە دامێنی چیای ئاگری لە دایك نەبووم و نەژیاوم... بۆ ئەوەی مرۆڤ بکەوێتە ژێر باندۆری زمانێکی دیاریکراوەوە، پێویستە بێ دابڕان لەگەڵ ئەو زمانەدا بژی. منیش وەك پێویست لەگەڵ زمانی کوردیدا نەژیاوم..."

دووەم؛ یەشار کەمال کاتێك بە تورکی نووسیوێتی، بەمەبەستی ئەوە نەبووە نکۆڵی لە ڕەچەڵەکی خۆی و زمان و کولتووری باوباپیرانی بکات. بەڵکو تەواو بەپێچەوانەوە، ئەو ڕاستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ بە تورکینووسینی وەک ئامرازێك بۆ گەیاندنی برین و تراژیدیاکانی گەلی کورد و چەوساوەکانی تورکیا بەکارهێناوە. بۆن و بەرامەی کوردی و کوردەواری لە بەشی زۆری ڕۆمان و چیرۆک و ڕیپۆرتاژ و وتارەکانی یەشار کەمالدا هەیە. نووسەر بەدرێژایی شەڕی نێوان کورد و دەوڵەتی تورکیش بێدەنگ نەبووە و هەمیشە دەنگێکی بەرزی ئاشتیخواز و داکۆکیکار لە مافەکانی گەلی کورد بووە. لەو پێناوەدا چەندین جار دادگایی کراوە و ڕووبەڕووی هەڕەشە بووەتەوە. نووسەر ٣ ساڵ لەمەوبەر سەرجەم ئەو وتار و دیمانانەی کە لە ٢٠ ساڵی ڕابردوودا سەبارەت بە پرسی کورد نووسیبوونی، لە دووتوێی کتێبێکدا بەناوی "ئەمە بانگەوازێکە" بە چاپ گەیاند.

پۆستێکی شاعیر و نووسەر ناسری حوسامی لە فەیسبووک دەربارەی ئەو کوردانەی کە یەشار کەمالیان پێ زیادە، بەلای منەوە سەرنجڕاکێش بوو، بۆیە بەشێکی لێرەدا دادەنێم. حوسامی دەنووسێت: (ئێرانییەکان کتێبی نزیکەی هەزار نووسەریان لە ١٢٠٠ ساڵ لەوەپێشەوە بە میرات بۆ ماوەتەوە، بەوەشەوە کەسیان پێ زیادی نییە و نووسەری کتێبە عەرەبییەکانی "طب" و قانون" و سەدان کتێبی عەرەبیی دیکە بە هی خۆیان دەزانن. تورکەکان "مێڤلانا جێلالەتتین"ی کە ناوەکەشی بە تەواوی نازانن و لە یەک دێڕ شیعری ناگەن، بە هی خۆیان دەزانن. ئێمەی هەژاری بێ ‌کتێبی بێ ‌نووسەری بێ ‌دەوڵەت کە کۆنترین کتێبمان هی سێسەد ساڵ لەوەپێشە و خۆمان پێ کۆنترین و دەوڵەمەندترین نەتەوەی جیهانە، یاشار کەماڵمان لێ زیادە و هێشتا نەنێژراوە حاشای لێدەکەین...)

وەک لە چەند شوێنێکی تریش ئاماژەم پێ کردووە، یەشار کەمال ساڵی ٢٠١٢ هەموو کتێبەکانی خۆی دا بە من و داوای لێم کرد کارێکی وەها بکەم هەموو بەرهەمەکانی بکرێن بە کوردی. ئەو داوا و ئاواتەی یەشار کەمال کە ئیدی بۆ من بووە بە وەسێت و دەبێت کار بۆ بەدیهێنانی بکەم، لە هەستێکی قوڵی خۆ بەکوردبوونەوە سەرچاوە دەگرێت. هەموو جارێك باسی لە ژمارەی ئەو زمانانە دەکرد کە ڕۆمانەکانی ئەویان پێ وەرگێڕدراوە و دەیگوت: "با هەموو بەرهەمەکانم بە زمانی کوردیش هەبن." دیارە وەرگێڕانی سەرجەم بەرهەمەکانی نووسەر بە یەک وەرگێڕ ئەنجام نادرێت، بەڵکو پێویست بە پێکهێنانی تیمێکی وەرگێڕ دەکات بۆ وەرگێڕانی بەرهەمەکان لە تورکی و زمانەکانی ترەوە و منیش دەتوانم لای خۆمەوە سەرپەرشتی پرۆژەکە بکەم. بێگومان ئەم کارە پێویستی بە بودجەیەک دەبێت بۆ پاداشتی وەرگێڕەکان و چاپکردنی کتێبەکان و هیوام وایە کۆمپانیا و دەوڵەمەندەکانی کوردستان هاوکارمان بن. یەشار کەمال تۆوی گوڵێکی کەناری گۆمی وان بوو. ١٠٠ ساڵ لەمەوبەر بای چارەنووس و نەهامەتیی کوردان ئەو تۆوەی گەیاندە سەر تاشەبەردەکانی گوندی هەمیتەی تورکماننشینی ناوچەی ئەدەنە و دوای ٨ ساڵ لەوێ چرۆی کرد. کاتێك چاوی هەڵهێنا، لە ماڵەوە هەموو شتێك بە کوردی بوو؛ ئاخاوتن و کولتوور و پەروەردە. لە دەرەوەیش هەموو شتێك بە تورکی بوو. بۆیە زمانی نووسینی ئەویش بە تورکی پژا. بەڵام ئێمە دەتوانین بە وەرگێڕانی سەرجەم کارە بە کوردی نەکراوەکانی نووسەر بۆ زمانی کوردی، زمانی کوردی و گیانی کوردستانیبوون بۆ یەشار کەمال بگەڕێنینەوە!

تێبینی: لە لاپەڕەی فەیسبووکی نووسەر وەرگیراوە.

۱۳۹۷/۱۰/۱۸

سان سالڤادۆر


پیتەر بیکسێل
وەرگێڕانی: سەلاحەدین بایەزیدی


پیاوەکە قەڵەم جافێکی بۆ خۆی کڕیبوو.
پاش ئەوەی چەندان جار واژۆکەی لەسەر لاپەڕەیەک کێشایەوە، ئینجا پیتی یەکەمی ناوەکەی و ناونیشانی ماڵەکەی و چەند هێڵێکی پێلدار، لاپەڕەیەکی دیکەی دەست دایە، بە سەرنجەوە قەدی کرد و نووسی: "ئێرەکانە بۆ من زۆر ساردە"، ئەوسا: "دەڕۆمە ئەمریکای باشوور"، پاشان ڕاوەستا، سەری قەڵەم جافەکەی گرت، چاوێکی بە کاغەزەکەدا خشاند و بینی مەرەکەبەکە وشک دەبێتەوە و ڕەنگەکەی تۆختر دەبێ (لە نووسەمەنییەکە دڵنیایان کردبووەوە کە مەرەکەبەکە ڕەش دەبێ)، ئینجا قەڵەمەکەی دەست دایەوە و لە بنەوە ناوی خۆی نووسی: پۆول.
پاشان هەروا لە جێی خۆی دانیشت.
قەدەرێک دواتر، ڕۆژنامەکانی سەر مێزەکەی کۆ کردەوە، هەلی قواستەوە و چاوێکی بە بەرنامەکانی سینەمادا خشاند، بیری لە چەند شتێکی لاوەکی کردەوە، تەپڵەکەکەی لە سووچێک دانا، لاپەڕەی هێڵە پێلدارەکانی دڕاند، مەرەکەبی قەڵەمەکەی بەتاڵ و پڕ کردەوە. بۆ ڕۆیشتنە سینەما، ئیتر زۆر درەنگ ببوو.
ڕاهێنانی کۆرسی کڵێسە تاکوو کاتژمێر نۆ درێژە دەخایەنێ، کاتژمێر نۆ و نیو هیلدێگارد دەگەڕێتەوە ماڵێ. ئەو چاوەڕوانی هیلدێگارد بوو. بە درێژایی ئەم ماوەیەش، دەنگی مۆسێقا لە ڕادیۆوە دەهات. ڕادیۆکەی کوژاندەوە.
لەسەر مێزەکە، لە نێوەڕاستی مێزەکە، ئێستا لاپەڕە لۆچکراوەکە بەدی دەکرا، لەسەری بە خەتێکی شینی مەیلەوڕەش ناوەکەی، پۆول نووسرابوو.
هەروەها لەسەری نووسرابوو: "ئێرەکانە بۆ من زۆر ساردە."
کەواتە هیلدێگارد کاتژمێر نۆ و نیو دەگەڕێتەوە. ئێستا کاتژمێر نۆیە. یادداشتەکەی دەخوێنێتەوە، ڕادەچڵەکێ، بە دڵنیاییەوە بڕوا بەم چیرۆکەی ئەمریکای باشوور ناکا، سەرەڕای ئەمەش، کراسەکانی نێو دۆڵابەکە دەژمێرێ، هەرچی بێ دەبێ شتێک ڕووی دابێ.
هیلدێگارد تەلەفۆن بۆ "شێرەکە" دەکا.
"شێرەکە" ڕۆژانی چوارشەممە داخراوە.
بزەی دێتێ و ناهومێد دەبێ و لەوانەیە، دۆخەکە پەسند بکا.
چەند جارێک پرچی سەر ڕووخساری لا دەدا، قامکی براتووتەی دەستی چەپی بە لاجانگی ڕاست و ئینجا لاجانگی چەپ دادێنێ، پاشان هێدی هێدی دوگمەکانی چاکەتەکەی دەکاتەوە.
ئەوسا، هەروا بە دانیشتنەوە، پیاوەکە لە خۆی پرسی دەتوانێ نامە بۆ کێ بنووسێ، جارێکی تر ڕێنماییەکانی شێوازی بەکارهێنانی قەڵەمەکەی خوێندەوە… بە هێمنی بۆ لای ڕاست بای دەن… هەروەها دەقە فەڕەنسییەکەشی خوێندەوە، دەقە ئینگلیزییەکەی لەگەڵ ئەڵمانییەکەدا بەراورد کرد، دیسان چاوێکی بە لاپەڕەکەیدا خشاندەوە، بیری لە دارخورماکان کردەوە، بیری لە هیلدێگارد کردەوە.
هەروا دانیشتبوو.
کاتژمێر نۆ و نیویش هیلدێگارد گەڕایەوە و پرسی:
"منداڵەکان خەوتوون؟"
ئەوسا پرچی سەر ڕووخساری لا دا.

۱۳۹۷/۱۰/۱۶

قورسایی رازەکان


جێمس چینی

تەواوکردنی رۆمانە پێنجینەییە ناسکەکەی قورسایی رازەکان دڵخۆشیان کردبووم، ئەو رۆمانە هەم دیاری کەسێکی ئازیز و هەم وەرگێڕانێکی جوانی بۆ کرابوو، هەر لە ژوورەکەی خۆمدا بووم و بیرم لەو شێوازی تەکنیکە سەرسورهێنەرەی ئاکی شیمازاکی دەکردەوە کە چتۆ توانیویەتی ئەو رۆمانە وا دابڕێژێت.
ئەوەم لا ببووە پرسیار کە لای خودی نوسەر جەوهەری ئەو رووداوە چییە کە وا لە پێنج گۆشەنیگای جیاوازەوە گێڕدراویەتەوە، لەو خەیاڵانە بووم کە ناگەهان شیمازاکی هاتە ژوورەکەم، وەک ئەوەی چاوەڕوانی بووبم بەو هاتنەی سەرسام نەبووم و خێرهاتنم کرد و لەسەر کورسییەک لە نزیکمەوە دانیشت و یەکەم شتێک کە پێیم گوت ئەوەبوو کە ماوەیەکی کەم بەر لە هاتنی وی مۆراکامی لام بوو، دڵتەنگ بوو بەوەی نەلوایە زووتر بێت و بە دیداری مۆراکامی بگات، هەر زووش ئەوەی لەبیر خۆی بردەوە و لێمی پرسی:
ـ قورسایی رازەکانت تەواو کرد؟
ـ بەڵێ، دەمێکە تەواوم کردووە و هێشتا چەندین تێبینیم لەسەری لا گەڵاڵەیە، ئەوەی زۆر لام گرنگە بیزانم ئەوەیە چ شتێک ئەو رووداوەی لات وا بە بایەخ کردووە کە لە پێنج گۆشەنیگایەوە بۆمانی بگێڕیتەوە؟
ـ مەبەست هەر تاکە رووداوێک نییە، هەر وەک چۆن لە رۆمانگەلێک کارەکتەرێک دەکرێتە چەقی باسەکان، لێرەدا رووداوێک چەقی هەموو باسەکانە.
ـ جەنابی هۆریبت وەک درندە وێناکردووە و هەموو خراپەکاری و کاردانەوە خراپەکانت خستوەتە ملی ئەو، لە کاتێکدا هەر لە رۆمانەکەدا چەندین رووداوی هاوشێوە هەن، وەک نموونە جگە لە یوکیۆ کە منداڵی ناشەرعی هۆریبە ماریکۆ و تاکاهاشیش منداڵی ناشەرعین، باوکە ناشەرعییەکەی ماریکۆ کە قەشەیەکە بە چاک وێنات کردووە؟
ـ وانیە.. باوکی ماریکۆ بە چاک نیشان نەدراوە، راستە بە خەمی کچە ناشەرعییەکەیەوە بووە، بەڵام ئەوە باشی جەنابی قەشە نیشان نادات، جەنابی هۆریبیش بۆ یوکیۆی کوڕە ناشەرعییەکەی باشە، بەڵام هەر بە کەسێکی چەپەڵەم نیشان داوە و ئەوم لە جێگای هەموواندا دادگایی کردووە و دواجار بە مەرگیش سزام داوە...
ـ پێنج کەس رووداوەکان دەگێڕنەوە، زۆرینە باسی چەپەڵییەکانی هۆریب دەکەن بە تایبەت لە تسوباکی و هۆتاروودا کەچی مافی بەرگری لەخۆکردنت نەداوەتە هۆریب، نەدەکرا یەکێک لە بەرگەکان ئەو گێڕەرەوە بوایە؟
ـ وەک گوتم ئەوە زیاتر دادگایی هۆریبە، تۆ چەپەڵییەکانی و ئەو کاریگەرییانە بەسەر هەمووانەوە ببینە کە چەندین ساڵ دوای مردنیشی هێشتا کاریگەری بەسەر تاکەکانەوە هەبووە. یوکیۆ و یووکیکۆ لە نائاگا خوشک و برای یەکتربوون و کەچی کەوتبوونە داوی خۆشەویستی یەکترەوە تا ساتی مردنیشیان هەر بەو ئازارەوە ناخی خۆیان دەخواردەوە. ماریکۆ شەرمەزاری جەنابی تاکاهاشی هاوسەری بوو و بەهۆیەوە بەردەوام لە ئازارێکی ویژدانی قول دەژیا، تاکاهاشی لە پێناو ماریکۆ وازی لە میراتگری بنەماڵەکەی هێنا کەچی بە داوی کرێتییەکانی هۆریبەوە ئاڵا و تا ئەوەی چەندین ساڵێکیشی لە جەنگ و دیلێتیدا بەسەر برد، پێت وایە کەسێک کە ژیانی ئەو هەموو مرۆڤەی گرفتار کردبێت شایەن بەوەیە رێگای قسەکردنی پێ بدرێت؟
ـ هاوڕاتم، تۆ چاکتر رووداوەکانت نیشان داوە و هەر خۆشت سزای هۆریبت داوە.
ـ دروستە.
ـ ئاکی خانم، پرسیارێکی ورد و مافی وەڵامنەداوەنەشت پێ دەدەم، ئایا تۆ بە بنەچە کۆریایی؟
ـ ئەم تێبینییە لە چییەوە سەرچاوەی گرتووە؟
ـ تۆ ببینە لە بەرگی سێیەمدا کە تسووبامە، ماریکۆ و پێشتریش دایکی باسی کوشتارگەکەی ساڵی 1923ی کۆریاییەکان دەکەن کە ژاپۆنییەکان دوای بومەلەرزەکەی ئەوساڵە دژی کۆریاییەکان ئەنجامییان دا، تۆ هاوشێوەی ئازاری ویژدانی تاوانەکانی هۆریب بۆ کارەکتەرەکانیان، بەوەش ئازارت داون کە بنەچە کۆریایین و بەڵام تا مردن نەیانوێراوە دەری ببڕن.. ئایا لێرەدا ویستوتە تاوانەکانی گەلی ژاپۆنمان نیشان بدەی؟ تۆ لە کاتێکدا ئەو کوشتارگەیەی دەستی ژاپۆنییەکان دەگێڕیتەوە کەچی لە گێڕانەوەی مەرگەساتی بۆمبارانی ئەتۆمی ئەمریکا لە هیرۆشیما و ناگاساکی خۆت دەبوری؟
ـ من ئازاری مرۆڤایەتم گواستۆتەوە نەوەک ئازاری کۆریاییەکان، دواجار هەموومان مرۆڤین و لە خۆشی و ناخۆشییدا هاوبەشین، هیچ گرنگ نییە من بە بنەچە کۆریایی بم یاخود ژاپۆنی، ئەوەی کە دەبینی ئەوەیە هەستم بە ئازارەکانی ئەوانی دیکە کردووە و هیچی دیکە. خۆ لە تسووباکیشدا کاتێک یووکیکۆ بەسەر کارەساتی ناگاساکییدا دەگەڕێتەوە رووداوەکانم نیشان داون..
ـ دروست دەڵێن خانم، راستی ئەوەت لێ ناشارمەوە زۆر سەرسامی شێوازی نوسینی ئەو پێنجینەیەم، گێڕانەوەی هەمان رووداو لە پێنج گۆشەنیگای جیاواز و بە دیدی پێنج کارەکتەری جیاواز، ئەوە سەلیقە و هونەرکارییەکی زۆری دەوێ..
ـ ترسم هەبوو نەتوانم شتێکی نوێ لەو رۆمانانەدا بگێڕمەوە، وام دانا ئەگەر زیادەیەکم بۆ گێڕانەوەکان نەبی با هەوڵ بدەم بە رێگایەکی نوێ بیانگێڕمەوە.
بە پێکەنینەوە پێیم گوت بە دڵنیاییەوه لەوەشدا سەرکەونتنت بەدەست هێناوە.
بەو پێداهەڵدانەم دڵخۆش بوو و بەوەش کە گوتم نیازم وایە پێنجینەی دووەمی بەناوی (لەنێو دڵی یامۆتۆ) ـدا بخوێنمەوە.
هەستا و پیاسەیەکی ناو ژوور و کتێبخانەکەمی کرد، منیش خەریکی رێکخستنەوەی سەر مێزەکەی خوێندنەوە بووم، کەمێک پاشتر هاتەوە لام و هەردوو رۆمانی (کۆتەڵی رۆژ) و (نرکەی چیاکە) ـی لەسەر مێزەکەم دانا و گوتی : ئەگەر بەڵێنم پێ بدەی بیانخوێنیتەوە ئەوا منیش بەڵێنت پێ دەدەم نوسەرەکانیان بانگهێشتی ژوورەکەت بکەم.
ئەو پێشنیارە گەشاندمییەوە و بێ یەک و دوو بەڵێنم پێی دا بە زووترین کات بیان خوێنمەوە.
دوای ئەو رێککەوتنەی نێوانمان داوای ئەوەی لێ کردم کە مۆڵەتی ئەوەی پێ بدەم لە ژوورەکەمدا بمێنێتەوه، منیش ئاسایی رێگام پێ دا و چوو لە دووری منەوە لەسەر کورسییەک دانیشت و دەستی بە نوسینی بەرگی کۆتایی پێنجینەی سێبەری کەرتەشی کرد و منیش هەر لەسەر مێزەکەی بەردەمم رۆمانی زۆڵەکەی ئیستانبووڵم راکێشایە لای خۆم و لاپەڕەکانیم لێک کردەوە و دەستم بە خوێندنەوەی کرد....