۱۳۹۶/۱۲/۲۶

قەتڵوعامی عەفرین؟



سەروتاری ڕۆژنامەی "ئوومانیتێ"
بە قەڵەمی ژان ئێمانۆئێل دووکوان
لە فەڕەنسییەوە: سەلاحەدین بایەزیدی

 
بێدەنگ بن! دیکتاتۆڕ ڕەجەب تەیپ ئەردۆغان کۆمەڵکوژی دەکا… لە شاری عەفرینەوە، ئەو شارەی زۆربەی هەرە زۆری دانیشتووانی کوردن و لە باکووری ڕۆژهەڵاتی سووریا هەڵکەوتووە، هەواڵی هەرە مەترسیدارمان پێ دەگا. ماوەی چەند ڕۆژێکە، مخابن، وێدەچێ پێشگرتن بە پێشڕەویی هێزەکانی تورک مەحاڵ بێ. توفانی ئاسن و ئاگرە، بێ ڕاوەستان، لە ڕێگەی ئاسمانی و بەژاییەوە، بە سەر دانیشتووانی ئەم شارە شەهیدبووەدا دەبارێ. دوێنێ، ڕێکخراوێکی نادەوڵەتی هۆشداریی بە ڕای گشتی جیهان دا کە بە هەزاران مەدەنی، لە ترسی دەستدرێژیی کۆتایی ڕایان کردووە یان ئەوەتا لە هەوڵی ڕاکردن دان. ئەمە جگە لە قەتڵوعامێکی بەرنامە بۆداڕێژراو کە سەرەتایەکە بۆ شەڕێکی تەواوعەیار دژ بە گەلی کورد، هیچ ناوێکی تری نییە، شەڕێکی هەڵگیرساو لە لایەن "سەرۆک کۆمار"ی تورک و پاشکۆ سورییەکانی: ئیسلامگەراکانی داعش! ئەردۆغان پایەکانی باڵادەستبوونە ناوچەییەکەی لەسەر خوێن دادەمەزرێنێ کە مەترسیی ئەوە هەیە دەرهاویشتە ژیۆپۆلیتیکەکانی هاوسەنگیی ناوچەکە بە گشتی و تەنانەت ئی دونیا تێک بدا. لە بیرمان نەچێ تورکیا وڵاتێکە لە دەرەوەی سووریا و بە زۆرداری هەرێمێکی ئاسمانی پێشێل دەکا و لەوەش بترازێ، ئەندامی ڕێکخراوی ناتۆیە، ڕێک وەک فەڕەنسا… تەنانەت فەڕانسوا ئۆلاند دوێنێ لە وتوێژێکدا لەگەڵ ڕۆژنامەی "لۆمۆند"، لەمبارەوە هەڵوێستی نواند: "ئەم هاوپمانە تورکە کێیە کە بە پشتیوانیی بەژایی "گرووپە جیهادیستەکان" هێرش دەکاتە سەر هاوپەیمانەکانی ئێمە؟" سەرۆک کۆماری پێشوو بەمجۆرە بێزاری خۆی دەربڕی و بێدەنگییە "دیپلۆماسی"یەکەی شکاند…

باشە چۆن دەکرێ فەرامۆش بکەین کە گەلی کورد پێشەنگیی شەڕ دژ بە ئیسلامی سیاسیی لە عێراق و سووریا بووە؛ کە باشترین هاوپەیمانی ئێمە بووە، بە بوێر و وەفاداری - بە ژن و پیاوەوە - ناسراوە بۆ بەرەنگاربوونەوەی داعش؟ چۆن دەکرێ نەبینی کە ئەردۆغان دەیەوێ گەلی کورد لە هەموو شوێنێ کۆمەڵکوژ بکا، لە نێو سووریا، لە نێو عەفرین، ئەو شوێنەی ژیانی هەزاران پەنابەر دەخاتە مەترسییەوە کە پەنایان بۆ ئەو بستەخاکە ئازادە بردبوو؟ کات بەرتەسک بووەتەوە بۆ ڕزگارکردنی عەفرین لە چنگ شێتێتی ئەردۆغان و هاوئایینە ئیسلامییەکانی، بۆ وشیارکردنەوەی ویژدانەکانی ئەوروپا بەرامبەر بە دۆخی سامناکی ئەم گەمارۆیە و بەرامبەر بە پاکسازییەکی نەژادی چاوەڕانکراو، لەوانەش گرنگتر، بۆ قایلکردنی نەتەوە یەکگرتووەکان تاوەکوو هەرچۆنێک بووە پێش بە دیکتاتۆر ئەردۆغان بگرێ! بێدەنگی و سڕبوونی وڵاتانی حەپەساوی ڕۆژئاوا زۆری خایاند.

۱۳۹۶/۱۲/۲۴

چەند وێنەیەک لە مۆزەخانەی مارتەن بۆدمێر














کورتەیەک سەبارەت بە مۆزەخانەی مارتەن بۆدمێر
مۆزەخانەی مارتەن بۆدمێر، مۆزەخانەیەکی تایبەتە و سەر بە دەزگای مارتەن بۆدمێرە لە ژنێڤ. کۆللێکسیۆنی گەورەی دەستخەت و کتێبی زمانە جوارۆجۆرەکانی گرتووەتە خۆ. دەزگەی بۆدمێر، لە لایەن مارتەن بۆدمێر، کتێب حەز و کۆللێکسیۆنەری سویسرییەوە دامەزراوە. پاپیرۆسی میسرییەکان، هی کتێبە پیرۆزەکان و هەروەها نوسخە نایابەکانی گلگامێش، هۆمێر، بەرهەمەکانی ئاریستۆ و پێترارک لەو مۆزەخانەیەدا پارێزراون.
لەم مۆزەخانەیەدا هەروەها نزیکەی ٣٠٠ دەستخەتی دەگمەن و بەنرخ هەر لە سەردەمی چاخی ناوینەوە تا ئەم سەدانەی دوایی خراونەتە بەر دیدی خەڵک. دەستخەتی نووسەر، بیرمەند و شاعیرانی وەک ئێراسم، رۆنسار، عەتار، حافز، نیزامی و …
جگە لەمانەش، لە مۆزەخانەکەدا بە هەزاران نموونە لە چاپی یەکەمی کتێبی نووسەرانی سەردەمە جۆراوجۆرەکان هەن، بۆ نموونە: گوڵەکانی ئازاری بودلێر، لە چاوەڕوانیی گۆدۆی بێکێت و هەروەها کتێبەکانی کامو، سێلین، سەندرار، دۆستۆیفسکی، کانت، نیچە و …
مۆزەخانەکە گرنگییەکی تایبەتیی بە خەباتی وەرگێڕان و گرنگی وەرگێڕان هەر لە سەردەمی چاخی ناوینەوە تا سەردەمی هاوچەرخ داوە.

۱۳۹۶/۱۲/۱۲

نامەیەکی کراوە بۆ ئەردۆغان


کەمال داود
لە فەڕەنسییەوە: سەلاحەدین بایەزیدی

 
 بە ناوی ئەوانەی کوژراون، گیراون و ئەشکەنجە کراون، بەخێر نەیەی ئەی ئەردۆغان!
نەخێر ئەی ئەردۆغان، بەخێر نەیەی بۆ جەزائیر.
ئێمە وڵاتێکین پێشتر بە خوێن و ڕۆندک باجمان داوە بەوانەی ویستویانە خەلافەتی خۆیان بە سەر ئێمەدا بسەپێنن، بیری خۆیان بخەنە سەرووی جەستەی ئێمەوە، ئەوانەی منداڵەکانیان بە بارمتە گرتووین، ڕۆح، نوخبە و دەرفەتەکانی داهاتوویان کوشتووین. ئێوەش بەشێکن لەو بنەماڵەیەی کە بە ناوی خودا و بە ناوی ئایین بۆ پاشەوە هەنگاو دەنێ، یارمەتیی ئابووری دەدەن، پشتیوانیی لێ دەکەن و خەون بەوەوە دەبینن ببنە سەرۆکێکی نێونەتەوەیی.
ئەو ئیسلامچێتییەی بۆ ئێوە نانی تێدایە، بووە چارەڕەشی بۆ ئێمە و فەرامۆشی ناکەین، ئێوە ئەمڕۆ بە بیرتان هێناینەوە. ئێوە نەک هەر سێبەر و باڵ دەخەنە سەر ئەوانەی دەیانەوێ وڵاتەکەمان لەبەردەم "بابی عالی"ی ئێوە بە چۆک دابێ، بەڵکوو لە هەمانکاتدا ڕۆحێکی پێچەوانەی نەتەوەی ئێمە دەهێننە دی: ئێوە بێزتان لە ئازادی و ڕۆحی ئازاد هەڵدەستێ، ئێوە حەزتان لە خۆهەڵکشاندن و مامەڵەی بازرگانییە لە ڕێگەی ئایینەوە، ئێوە خەون بە خەلیفەیەک لە سەر پشتی ئێمە و گەڕانەوە بۆ سەر خاکەکانمان دەبینن.
ئەمڕۆ، ئەمە لە ڕێگەی پشتیوانیی لە حزبە ئیسلامییەکانی لەمەڕ خۆمان، بە پێشکەش کردنی دیاری لە لایەن کۆمپانیاکانی سەر بە ئێوە، بە دەست ڕۆیشتوویی کۆڕ و کۆمەڵە زنجیرەییەکان و کۆنتڕۆڵکردنی مزگەوتەکان بەرە بەرە بەدی دێ. شێوازە کۆنەکانی "برایانی موسڵمان"تان کە بە دەستێک بەهەشتی خودامان نیشان دەدەن و بە دەستەکەی تر، گۆڕی ئێمەمانان هەڵدەکەنن.
نەخێر جەنابی ئەردۆغان، ئێوە مرۆڤێکی یاریدەدەر نین، خەباتکارێکی ئازادی نین، پیاوێکی بەپرەنسیب و لایەنگری "مافی چارەی خۆنووسینی گەلان" نین، بەتایبەت کە دەبینین چۆن بە ئاگری مەرگ خۆتان بە سەر کوردەکان و نەیارانی دیکتاتۆرەکەتاندا دەسەپێنن.
ئێوە لە ڕۆژهەڵاتی نزیک لەگەڵ قوربانی دەگرین و لەو لاشەوە لە تەک جەلـلادەکەیدا گرێبەست واژۆ دەکەن. ئێوە خەون بە کەرامەتی ئێمەوە نابینن، بەڵکوو خەون بە خەلافەتی خۆتانەوە دەبینن. ئێمە، سەرکوتەکانتان، لیستی ئەو تورکانەی دەبێ بگیردرێن، گرتووخانە سامناکەکانتان کە ڕۆژ بە ڕۆژ زیاتر تەژی دەبن، مەحکەمەکانی ژێر فەرمانی کۆشکەکانتان، ڕووداماڵاوی و خۆهەڵکشانەکانتان لە یادەوەریماندا دەهێڵینەوە.
ئێوە خەون بەوەوە نابین پەرە بە مرۆڤایەتی بدەن، بەڵکوو دەتانەوێ ڕۆڵی ئەمڕۆی عوسمانییەکان و ئەربابە چنگ بە خوێنەکانیان ببینن. ئیسلام بۆ ئێوە پەیژەیە، خودا ماڕکەیەکی بازرگانییە، مۆدێرنیتە دوژمنە، فەلەستین جامخانەیەکە و ئیسلامییە خۆجێیەکان کۆمەڵێک خزمەتکاری واق وڕماوی دەربارتانن.
مێژوو، فێل و تەڵەکەکانتان بۆ هێشتنەوەی دەسەڵات دێنێتەوە یاد، هەروەها کودەتا شاراوەکانتان، ڕاوەدوونانی مرۆڤەکان و جیاوازییەکان، ئەشکەنجەکراوان و مردێندراوەکاوی شیاوی سەرزەنشتی ئێوە لە سەرانسەری تورکیا.
مێژوو، بۆردومانەکانتان، شەڕە تەمبێکەرەکانتان و دۆشداماویتان بۆ دیالۆگ و شەڕەف بەس لەپێناو خۆتان و ڕۆمانی تایبەتیی خۆتان دێنێتەوە بیر. دەنگدانتان بۆ قودس بۆ ئەوە نەبوو بازرگانی پێوە بکەن؟ لێمان گەڕێ با لەگەڵ فەلەستینییەکان لە قاقای پێکەنین بدەین: فەلەستین سندووقی بوودجەی کاروانی ئێوەیە. وەک چۆن بۆ زۆر کەسان وایە. باش دەزانن بچنە سەر پشتی چەماوەکان!
لە جەزائیر، ئێمە لە چنگ ئەو کەسانەی خۆیان لە بری خودا دانا و بڕیاریان دا بە پێی میزاجی خۆیان ژیان ببەخشن و بیستێنن، ئازارمان چێشت و ئێستاش دەیچێژین. ئەوانن چەپڵە بۆ هاتنی ئێوە لێ دەدەن نەک ئێمە. ئێوە بوتی ئیسلامییەکانی جەزائیر و پۆپۆلیستەکانن، ئەوانەی ناتوانن بێ زەماوەندی کاتی لەگەڵ خەلیفەیەک بیر لە دەسەڵات بکەنەوە.
ئێمە وڵاتێکین بە خەونی ئازادییەوە، هەرچەند برابێتە ژێر پرسیاریش، وڵاتێکی کەرامەتین. ئەمە نە لە چوارچێوەی عەوداڵی بەرزەفڕی ئێوە دایە و نە لە چوارچێوەی ئاکارباشیتاندا.
تورکیای شۆختان کردە گرتووخانەیەک، هاوکات بازاڕێک بۆ ئەوانەی خۆتان، بۆ کەسانی نزیکتان، کردتانە میرنشینێکی بچووک. هیوادارین ئەم نەتەوە جوانە بە سەلامەتی لە چنگ ئێوە ڕزگاری بێ، بەندکراوەکانی، ئەشکەنجەکراوەکانی، مردووەکانی و منداڵە بۆردومانکراوەکانی زیندوو بمێننەوە. ئێوە وەهمێکن، خۆیشتان دەزانن و ئێمەیش.
ئێوە یاری بە مێژووی سووکایەتی پێکردنمان، بە هەستمان و بە بیروبڕوامان دەکەن، بۆ ئەوەی خۆتان وەک ڕزگاریدەر نیشان بدەن، ئەوەی ڕاستی بێ، ئێوە گوڕهەڵکەنن. پێشان بۆ وڵاتی خۆتان و پاشان بۆ جیرانەکانی. تورکیا موعجیزەیەکە کە هیچ بە ئێوە قەرزدار نییە، بەڵام قەرزداری ئەو ژن و پیاوە ئازادانەیە کە دیسان هێنایانەوە دونیا و بەهایان بۆ گەڕاندەوە. وەک ئەحمەد ئاڵتان کە بەمدواییانە سزای گیرانی هەتا هەتایتان بەسەردا سەپاندووە.
ئەخر وەک هەموو ئیسلامییەکانی تر، ئێوە حەز دەکەن سەرکەوتنی ئەوانی تر بدزن، چاوەڕێ دەبن تا شۆڕشەکان پێ بگەن بۆ ئەوەی بیانخەنە ژێر ڕکێفی خۆتانەوە و لە ژێر ناوی خودا یان مێژوودا، خۆتان بە خەلیفە لەقەڵەم بدەن. پۆپۆلیزمی ئێوە ئەم وڵاتە جوانە دەبەزێنێ و واعیزەکانتان ناتوانن تاوانەکانتان پەردەپۆش بکەن. ئیسلامی و پۆپۆلیستەکانی ئێمە کە پێشتر لای وەهابییەکان پشتیوانیی ماددیان دەست دەکەوت و ئەمڕۆکە لای ئێوە، لە ئێمە نین، خەڵکانی ئێمە نین. ئەوان بەس حەرەمی ئایدیۆلۆژیای ئێوەن.
مێژوو، مردوو و گیراوەکانی تورکیا بە بیر دێنێتەوە، ئەم وڵاتە جوانەی ژێر ڕکێفی خەلافەت، سڕینەوە و گەندەڵییەکانتان، فڕۆکە جەنگییەکانتان و کۆشکە دادپەروەرییەکانی ژێر فەرمانی دادی ئێوە دێنێتەوە بیر. لە جەزائیر کۆمەڵێک شتی ناشیاو لە زاکیرەی ئێمەدا ماوەتەوە. دەبێ پێتان بگوترێ بۆ ئەوەی وەک داگیرکەرێکی عوسمانی نەیەنە وڵاتی ئێمە، وەک باربارۆسی ڕزگاریبەخش. ئێمە زۆر باش شارەزای مێژووی ئەو چەتانەی دەریاین کە خۆیان وەک ڕزگاریدەر نیشان داوە. زۆر باش.
ئێمە خەون بە وڵاتێکی خورت، ئازاد و بەدەسەڵاتەوە دەبینین، وڵاتێکی سەقامگیر و بەختەوەر بە باب و کاڵ و دەسکەوتەکانی. جیاوازییەکان، ئیمان و سەرهەڵدان پەسند بکا، ئایین بژاردە بێ، هیوا ئەرک بێ، فرەچەشنی ماف بێ و بەختەوەری ئامانجی هاوبەش بێ.
ئێمە پێویستیمان بەو هاوڕێ و هاوپەیمانانە هەیە کە دەستیان بە خوێن سوور نەبووبێ. فێڵ و تەڵەکەی ئێوە لای ئێمە ڕێی پێ نادرێ. دارودەستەی ئێوە لێرە داهاتوویان نییە.
ئێوە لە سەر خاکێکی داگیرکراو نین. هەر وەک باب و باپیرانتان کە خاکی ئێمەیان داگیر کرد، ئێوەش لێرە ناتوانن ڕەگ دابکوتن. تەنیا وەهمی داگیرکەری دروست دەکەن. وەک گشت کۆلۆنیالیستەکان.

سەرچاوە: http://www.huffpostmaghreb.com/algerie/

۱۳۹۶/۱۲/۱۰

شەمەندەفەرێک بەرەو باکوور



 ناوی کتێب: شەمەندەفەرێک بەرەو باکوور
نووسەر: ئاگۆتا کریستۆف
وەرگێڕ: سەلاحەدین بایەزیدی
بابەت: کۆمەڵەچیرۆک
چاپ: یەکەم
ISBN: 978-600-7748-30-5 ‬‬‬
نرخ: 9000 تمه‌ن (3000 دینار)
ژمارەی لاپەڕە: 104
ساڵی چاپ: زستانی 1396 (2018)