۱۳۹۹/۰۱/۰۲

پێنجینەیەکی پوخت و ڕه‌وان...


ئەژین فەهمی 
 
قورسایی ڕازه‌كان، پێنجینه‌یه‌كی پوخت و به‌كه‌ڵک.. له‌گه‌ڵ خوێندنه‌وه‌ی هه‌ر یه‌کێکیان ته‌ماعگیری یه‌کێکی تریان ده‌بیت..
 
پێنجینه‌یه‌کی وه‌ک (1/ تسووباکی 2/ هاماگووری 3/ تسووبام 4/ واسووره‌ناگووسا 5/ هۆتاروو )‌ گرنگه‌ خوێندنه‌وه‌ی فه‌رامۆش نه‌کرێت.
 
بێگومان هه‌ریه‌ک له (تسووباکی و هاماگوری) و ئه‌وانیکه،‌ مانای خۆیان هه‌یه،‌ ئه‌مه‌ش وای کردووه‌ زێده‌تر قوڵ ببینه‌وه‌ له‌ واتاکانی و زیاتر سه‌رنج بده‌ین له‌ ناوه‌ڕۆکه‌ ورده‌که‌ی و وا هه‌ست بکه‌ین ئێمه‌ش یه‌کێکین له (یۆکیۆ و یۆکیکۆو ماریکۆو تاکاهاشی و.... )‌، بێگومان نووسه‌ر تیایدا دیالۆگێکی جوان ده‌ڕه‌خسێنێت له‌نێوان هه‌موو کاره‌کته‌ره‌کان، ماف ده‌دات به‌ هه‌موویان، بکه‌ونه‌ قسه‌ و ورد ورد بپه‌یڤن.. هه‌روه‌ک وه‌رگێڕ ئاماژه‌ی پێده‌دات: (ئاکی شیمازاکی) مایکی داوه‌ته‌ هه‌موو کاره‌کته‌ره‌کانی و وایکردووه‌ هه‌مووان بێنه‌ گۆ. بێگومان ئه‌وه‌ش چیرۆک جوانتر ده‌که‌ن، هه‌ر ئه‌و ماف پێدانه‌شه له‌کۆڵ چیرۆکه‌که‌ ناگه‌ڕێین تا ته‌واوی نه‌که‌ین. ‌
 
نوسینی ڕۆمانێکی له‌و جۆره‌ شتێکی نوێگه‌ر‌ی بوو، چیرۆکێک به‌ پێنج شێواز داڕێژرابێت، گرنگه‌، خوێنه‌ری زۆر له‌خۆی کۆده‌کاته‌وه‌ .. بێگومان پێنجینه‌یه‌کی وا نازدار، به‌و پوختییه‌ی خۆیه‌وه‌ بۆمن سوودبه‌خش بوو، تا له‌ (تسووباکی) لێده‌بوومه‌وه‌ ده‌په‌ڕژامه‌ سه‌ر (هاماگووری) و په‌له‌ی ئه‌وانیکه‌شم بوو..
 
تۆ، له‌ هه‌ر کونجێکه‌وه‌ سه‌‌رنج له‌و چیرۆکه‌ بده‌ی وا ئیحساس ده‌که‌ی له‌ناو چیرۆکه‌که‌ دابیت، نازانم! من، لە خوێندنەوەیدا هێزێکم تێدا بینی هه‌میشه‌ جێگیری کردبووم، لێی عاسێ نه‌بووم له‌ گرێکوێره‌کانی ڕووداوه‌کان.
 
بۆیه‌ گرنگه‌ دان به‌وه‌دا بنرێت: ئه‌و زمانه‌ جوانه‌ی له‌ (قورسایی ڕازه‌کان)دا به‌رجه‌سته‌یە، موڵکی نووسه‌ری فەڕەنسی زمان (ئاکی شیمازاکی)یە یاخود وه‌رگێڕ (سه‌ڵاحەدین بایەزیدی)یە؟ بۆ وەڵامی ئەوە نابێت دابمێنین، چونکە ھەر وەک وەرگێڕیش ئاماژەی پێداوە :(ئاکی شیمازاکی) جواننوسە، گرنگی ئەو جواننوسینە پاڵنەرێک بووە بۆ وەرگێڕان.
 
گومان لەوەشدانییە وەرگێڕ (سەڵاحەدین) شیرین زمانە، ھیوا خوازم بێبەش نەبین لە بەرھەمە وەرگێڕدراوەکانی تری.
 
ڕەنگبێت من وەک خۆی بەو جوانییەی خۆی نەمناساندبێت، کەم و کوڕیم ھەبێت..
 
بۆیە ئەگەر تا ئێستا ئەو پێنجینەیەت نەخوێندووەتەوە، لە مەجالێکدا بیخوێنەوە، تا بزانی چیرۆکی ڕاستەقینە مانای چی یە..
 
لێرەوە دەست خۆشیت لێدەکەم نوسەرو وەرگێڕ (سەڵاحەدین بایەزیدی) وەرگێڕانێکی بەپێزت بۆ کردووە، ماندوو نەبیت.

سەرچاوە: لاپەڕەی فەیسبووکی نووسەر

۱۳۹۹/۰۱/۰۱

خوێنەر و کتێب: قورسایی ڕازەکان


لۆڤان عومەر

هەمیشە ئەدەبیاتی ڕۆژهەڵاتی دوور (یان ڕۆژهەڵاتی ئاسیا، یاخود ئاسیاییەکان) زۆر سەرنجڕاکێشن لە لام. هەست بە هێمنییەکی تایبەت ئەکەم لە دێڕەکاندا، هەروەک چۆن ئەو هێمنییە لە ڕووخسار و نیگایاندا هەست پێ دەکرێت.

گێڕانەوە، زمان، وێنا لە ڕۆمانەکانیاندا بێئەندازە ناسک و جوانە. بۆ هەریەکێکیان هەست بە سەنگی خۆی دەکەیت. بۆ نموونە ڕۆمانە ناوازەکانی جولی ئۆتسوکا (بەتایبەتی بودای ناو هەورەبانەکە، کە گێڕانەوەیەکی تەواو جیاوازە لە ڕەوتی ڕۆمان)، یان هاروکی مۆراکامی، پاشان ئاکی شیمازاکی… پێنج ڕۆمانە تایبەت و جوانەکەی ئاکی شیمازاکی “تسووباکی، هاماگووری، تسووبام، واسوورەناگووسا و هۆتاروو” ئەدەبیاتێکی تا بڵێیت گرنگ و جوانن. زۆر جار یەک وشە یەک ڕستەیە، هەڵگری مانا و قورسایی خۆیەتی، چونکە هەر ڕۆمانێکیان ١٠٠-١٢٠ لاپەڕەیە. هەر بۆیە دەبێت ئاگاداری وشەکان بیت، ڕەنگە لە هەر چەند وشەیەکی کورتدا ڕازێک هەبێت، مانایەک هەبێت.

گرنگترین ڕەگەز لەو پێنج ڕۆمانەدا تەکنیکی گێڕانەوەیە. ڕۆمانەکان باس لە سەروەختی جەنگی جیهانیی دووەم و بوومەلەرزەکەی بەر لە جەنگی جیهانیی دووەم دەکەن. شیمازاکی وەک چۆن ڕەخنەی ئەمریکا دەکات لە بەکارهێنانی چەکێکی وێرانکەردا، بە هەمان شێوە ڕەخنەی خۆیشیان (یابانییەکان) دەکات کە سیاسەتێکی حەکیمانەیان پەیڕەو نەکردووە، ئەگەرچی دیوە کۆمەڵایەتییەکەی ڕۆمانەکان زەقترن وەک لە دیوە سیاسییەکەی.

لێرەدا من نامەوێت سیحری خوێندنەوەیتان لا خاڵی بکەمەوە، خۆتان کە خوێندتانەوە بەر ئەو تەکنیکە تایبەت و چێژبەخشە دەکەون. دەکرێت ڕۆمانەکان سەربەخۆ بخوێنرێنەوە، بەڵام بێگومان بە خوێندنەوەی هەر پێنجیان بەدوای یەکدا لە سیحری ڕۆمانەکان تێدەگەیت و وێنە کامڵەکە پڕ دەکەیتەوە. تەنها شتێک کە ڕەخنەم لێی هەبوو (کە لە زۆر ڕۆمانی تریشدا تێبینیم کردووە) نیشاندانی سێکس بوو کە یەکێکە لە بابەتە سەرەکییەکانی ڕۆمانەکە (یان ڕۆمانەکان)، بەڵام وەک هەمیشە سێکس لە ڕوانگەیەکی نێرانەوە دەگێڕدرێتەوە. ئافرەتەکان تەواو پاسڤن لە گێڕانەوەی سێکسدا، کە بێگومان ئەمە ڕەنگدانەوەی واقیعە، بەڵام نەمدەزانی ئەمە واقیعی وڵاتی ژاپۆنیش بێت. هەمیشە لە کاتی گێڕانەوەی جووتبوونەکاندا ئەوە پیاوەکانن چالاکن، ئەوە پیاوەکانن وەسف و سەنای جەستەی ئافرەتەکان دەدەن، لە بەرانبەریاندا ئافرەتان یان بێدەنگن، یان خۆیان دوور دەخەنەوە و دەستەواژەگەلی ”دوور بکەورەوە” ”وا مەکە” ”دەستت لا بە” بەکار دەهێنن. بۆ نموونە پیاوەکان بەردەوام بەم جۆرە وەسفی جەستەی ئافرەتەکان دەکەن ”پێستی وەک ئاوریشمت…” ”قامکەکانم بەسەر جەستەیدا دەخشاند” ”مەمکە قوت و قینجەکانیم دەگرت و بە هێمنی دەممژی”.

بەڵام بە درێژایی هەر پێنج ڕۆمانەکە هیچ کام لە کارەکتەرە مێینەکان وەسفێکی کەمیشی جەستەی پیاوەکان ناکەن، هەرگیز حەزی پڕ تامەزرۆی خۆیان لە کاتی بەرکەوتنیاندا ناگێڕنەوە. هەرگیز پێمان ناڵێن ئەی پێستی پیاوەکان بۆ ئافرەتەکان چۆنە؟ دەزانین کە پیاوەکان چووکیان دەچێتە ناو زێی ئافرەتەکانەوە چ لەززەتێک دەچێژن، چۆن دەورووژێن، بەڵام هەرگیز نازانین ئافرەتەکان هەست بە چی دەکەن؟ لە بەرانبەریاندا تەنها بێدەنگن و هیچی تر. لێرەدا هەرگیز مەبەستم ئەو جووتبوونانە نییە کە جۆرێک لە زۆرلێکردن و دەستدرێژیی تێدایە، بەڵکو مەبەستم لەو جووتبوونانە، یان ئەو ڕامووسانانەیە کە لە نێوان ژن و مێردەکان و خۆشەویستەکاندا هەیە.

ئەم کەموکوڕییە نەک لەم ڕۆمانەدا، بگرە لە زۆرینەی ئەو ڕۆمانانەدا کە خوێندوومەتەوە تێبینیم کردووە، کە لەڕاستیدا ئەمە وێنای جۆرێک لە بەبووکەڵەکردنی ئافرەتە و لە مرۆڤبوون دایدەماڵێت، چونکە وەک جەستەیەکی بێڕۆح نیشانمان دەدات. ئەگەرچی ئەگەرێکی لاوازە، بەڵام دەلاقەیەکی بچووکیش بۆ نووسەر دەهێڵمەوە کە ویسبێتی بەمە ڕەخنە لەو دۆخە بگرێت کە ئاماژەم پێ دا، ئەگەرچی لە هیچ جێگەیەکدا من کۆدێکی وام هەست پێ نەکردووە کە لە پشتیەوە ئەم مانایەی هەبێت. لەگەڵ ئەوەشدا: شایەنی خوێندنەوەیە.

۱۳۹۸/۱۲/۱۱

کچە گەنجەکان و پارتیزانەکان-ی قادر عەبدوڵڵا بڵاو دەکرێتەوە


ئارام كۆشكی - سلێمانی
بڕیارە لەم مانگەدا ناوەندی رۆشنبیریی ڕەهەند نوێترین کاری وەرگێڕانی نووسەر و وەرگێڕ سەڵاحەدین بایەزیدی بەناونیشانی کچە گەنجەکان و پارتیزانەکان، کە کۆمەڵە چیرۆکێکی قادر عەبدوڵڵایە چاپ و بڵاو بکاتەوە.

قادر عەبدوڵڵا، لەم کتێبەیدا، بە زمانێکی شاعیرانە، چیرۆکەکانی نیشتمانی خۆی و هۆڵەندا دەگێڕێتەوە. نووسراوەکانی پردی پەیوەندیی نێوان ئەو دوو جەمسەرەن. ئەو لە توێی ئەم کۆمەڵەچیرۆکانەدا، بە بابەتگەلی وەک ڕابردوو، کۆچ، مەنفا، ژینگەیەکی تایبەت و سەرنجڕاکێش دەئافرێنێ.

"کچە گەنجەکان و پارتیزانەکان"، ساڵی ١٩٩٥، دوابەدوای بڵاوبوونەوەی، خەڵاتی شارلۆت کۆهلەری پێ بەخشرا و بووە هۆی زیاتر بەناوبانگ بوونی قادر عەبدوڵڵا کە تازە دەستی بە نووسین بە زمانی هۆڵەندی کرد بوو.

قادر عەبدوڵڵا کە ناوی ڕاستەقینەی خۆی حوسێن سەجادی قایمەقامی فەراهانییە و ئەم نازناوەی لە دوو هاوڕێی کوردیی وەرگرتووە، ساڵی ١٩٥٤ لە شاری "ئەراک"ی ئێران لەدایک بووە. ساڵی ١٩٨٨ ڕۆیشتۆتە هۆڵەندا و پاش فێربوونی زمانی هۆڵەندی، بەو زمانە نووسیویەتی و ئەمڕۆ بە یەکێک لە نووسەرە هەرە ناسراوەکانی هۆڵەندا لەقەڵەم دەدرێ. قادر عەبدوڵڵا بە هۆڵەندی دەنووسێ و لە هۆڵەندا دەژی.

پێشتریش هەمان وەرگێڕ کتێبێکی دیکەی هەمان نووسەری بەناوی "سەفەری بوتڵە بەتاڵەکان" چاپ و بڵاوکردووەتەوە. ئەمە بێجگە لەوەی چەند بەرهەمێکی دیکەی هەمان نووسەر لەلایەن شەفیق حاجی خدرەوە کراونەتە کوردی و بڵاوکراونەتەوە.

سەرچاوە: ڕۆژنامەی هەولێر، ژمارە ٢٢٧٥، یەکشەممە، ١-ی ئازاری ٢٠٢٠