جەنگیز چاندار/ ڕادیکاڵ
لە تورکییەوە: سەلاحەدین بایەزیدی
ڕێکخراوی لێبوردنی نێونەتەوەیی، لە سەروبەندی ڕۆژی عارەفەی جەژنی قوربان لە بانگەوازێکدا داوای کرد "رێز لە مافەکانی گیراوانی مانگرتوو بگیرێ."
بە پێی لێدوانەکەی ڕێکخراوی لێبوردنی نێونەتەوەیی، مانگرتن لە خواردن 'شێوازێکی پرۆتیستۆی ئاشتیانەیە' و کاربەدەستانی تورکیا، 'دەبێ پابەند بن بە ڕێزگرتن لە مافەکانی ئازادی ڕادەربڕین و لە ناویاندا مافی پڕۆتیستۆ کردنی گیراوان.'
هۆکاری بانگەوازی ڕێکخراوی لێبوردنی نێونەتەوەیی کە داوا دەکا 'رێز لە مافەکانی گیراوانی مانگرتوو بگیرێ'، بڵاوبوونەوەی هەندێک هەواڵ بوون سەبارەت بە گواستنەوەی گیراوانی مانگرتووی گرتووخانەکانی 'سیلیڤری' و 'شاکران' بۆ ژووری تاکەکەسی و هەروەها مامەڵەی ناشیاوی پاسەوانەکانی گرتووخانەی 'تەکیرداغ' بەرامبەر بەو گیراوانەی بەشداری مانگرتن لە خواردن ببوون.
بڵاوبوونەوەی چەندین هەواڵ لە سەر کاربەدەستانی گرتووخانە سەبارەت بە سنووردارکردنی گەیاندنی ئاوی خواردنەوەی گیراوان و تێکەڵ کردنی شەکر، خوێ، ڤیتامین و مادەی وزەبەخشی تر بەو ئاوە، بە گوێی ڕێکخراوی لێبوردنی نێونەتەوەیی گەیشتووە.
تا ٤٨ سەعات لەمەوبەر، ٦٥٨ کەس لە ٥٨ گرتووخانەی تورکیا مانیان لە خوارن گرتووە یان بە واتایەکی دی لە 'ڕۆژووی مەرگ' دان. لەوانەیە ئەمڕۆ ڕێژەی بەشداربوان زیاتر پەرە بستێنێ. ژمارەی ئەوانەی لە مانگرتن لە خواردن یاخود 'رۆژوی مەرگ' لە 'قۆناغی مەترسی' دان، گەیشتۆتە ٥٠ کەس. یەکێک لەو پەنجا کەسانە 'سەلما ئیرماک'ە. جێگەی ڕاستەقینەی سەلما ئیرماک، پەرلەمانی تورکیایە؛ چونکە بە پشتیوانیەکی گرنگی خەڵک هەڵبژێردراوە. لە بری ئەوەی لە پەرلەمانی تورکیا بێ، لە گرتووخانەی دیاربەکر، ژووری E، لە سەر 'سنوری مەرگ'ە.
سەرەتا گیراوانی ژووری E و Dی دیاربەکر و هەروەها گیراوانی گرتووخانەکانی سیرت و بۆلو، 'ڕۆژووی مەرگ'یان دەست پێکرد. دواتر شەپۆل شەپۆل ڕۆیشتە پێش و ئەمڕۆکە نزیک بە ٧٠٠ کەس لە دۆخی مردندا کەوتوون، ٥٠ کەس لەوانە گەیشتوونەتە سنووری 'مەرگ' و 'ئەو زیانانەی کە هەمیشە لە ناو جەستە دا دەمێننەوە'. ئەوان مانگ و نیوێکە مانیان لە خواردن گرتووە.
چییان گەرەکە؟ بۆچی بەم شێوەیە لەگەڵ مەرگ سەما دەکەن و پەنایان بۆ چالاکیەکی وا مەترسیدار بردووە؟
سێ داخوازییان ڕیز کردووە:
١ . لابردنی 'گۆشەگیری' سەر عەبدوڵڵا ئۆجەلان کە ماوەی ساڵێکە بەردەوامە.
٢ . مافی خۆپاراستن بە زمانی زگماکی.
٣ . پەروەردە بە زمانی زگماکی.
سەرجەم ئەمانە، 'داخوازی سیاسین' و بە جێ هێنانیان لە وادەیەکی نزیکدا بابەتی باس نییە. بە ڕای من، سەرجەم ئەم داخوازییانە ڕاستن و زۆر دەمێکە من دیفاعیان لێ دەکەم. بەڵام ئیفادە کردنی ئەم داخوازییانە لە ڕێگەی 'مانگرتن لە خواردن' یاخود 'ڕۆژووی مەرگ' وەک 'ئامرازێ' پێموانییە ڕاست بێ؛ لەگەڵ ئەوەشدا نیم بەم 'ئامرازە' لە کورت خایەندا، دەرئەنجامی 'ڕاستەقینە' بێنە گۆڕێ.
لە لایەکی دیکەوە، ئەوانەی 'ڕۆژی مەرگ'یان گرتوە، بە هۆی ئەوەی هەڵگری 'ناسنامەیەکی سیاسی'ن، چونکە خۆیان بڕیاریان لە سەر هەڵبژاردنی شێوازێک لە شێوازەکانی 'چالاکی سیاسی' داوە؛ ئەگەر تەنانەت لەگەڵ ئەو 'بڕیارەش' نەبن، بە دڵیشتان نەبێ، لەم چوارچێوەیەدا مافی ئەوتۆی قسەکردنتان نییە.
ئەمانە و کۆمەڵێک چەواشەکاری وەک 'بەکارهێنانیان لە لایەن ڕێکخستن' و 'ناردنیان بەرەو مەرگ'، کات بە فیڕۆ دانە و 'بێ ڕێزی'یە بەرامبەر بە 'هەڵبژاردنی سیاسی' و کەسایەتی دەیان مرۆڤ.
مانگرتن لە خواردن لە دیرۆکی سیاسیدا نموونەی هەیە. لە باکووری ئیرلەندا، ئەندامانی کۆماریخوازی ئیرا (سوپای ڕزگاریخوازی ئیرلەندا)، بە مەبەستی خوڵقاندنی ئەفسانەی تێکۆشانیان، دژ بە بریتانیا پەنایان بۆ 'ڕۆژوی مەرگ' برد. زۆر ملیتانی گرنگی ئیرا و بە تایبەتی بابی ساندز کە لە بێلفاست بە دەنگێکی زۆر بۆ پەرلەمانی لەندەن هەڵبژێردرابوو، گیانیان لە دەست دا.
هەڵبەت پێڤاژۆ جیاوازە، هەلومەرج جیاوازە، وڵات جیاوازە، بەڵام مانگرتن لە خواردنی بابی ساندز و هەڤاڵانی، لە نێو ڕیزەکانی کۆماریخوازانی ئیرلەندا و جەماعەتی کاتۆلیک، ڕێگەی بۆ 'گفتوگۆی مرۆیی و سیاسی' خۆشکرد. لەم ڕوانگەوە، ١٩٧٢ی باکووری ئیرلەندا، جیاوازییەکی ئەوتۆی لەگەڵ ٢٠١٢ی تورکیادا نییە.
دیسانیش جیاوازی گەورە هەن و وەک خۆم، لەگەڵ ئەوە دام بە بۆنەی جەژنی قوربان و بە بیانووی ئینسانی و ویژدانی یاخود بیانووی سیاسی بە هەمان ڕادە گرنگ، کۆتایی بە مانگرتن بهێنرێ.
زێدەباری ئەمە، دەبێ بڵێم ڕێزێکی زۆرم بۆ ڕۆحی فیداکارانە، ڕووراستی و پاکژیان لە ڕێباز و بەهرەی چالاکی بە کۆمەڵی ئەو کەسانە هەیە کە مانیان لە خواردن گرتووە. هەموو ئەمانە، ئەگەر لە سەردەمێک لە سەردەمەکانی چەرخی ٢١ کە ئێمە تێیدا دەژین، بە تایبەت بۆ وەچەی نوێ هیچ واتایەک ناگەیەنێ، بە لای منەوە دەبێتە هۆکاری ئافراندنی ڕێزێکی تایبەت.
لەگەڵ ئەمەشدا، دووبارەی دەکەمەوە، 'ڕێکخستن' لە پاراستنی گیانی مرۆڤەکان بە کەمترین زیان بە شێوەیەکی 'واقع بین' نەجوڵاوەتەوە و بگرە دەیەوێ بە داخوازی 'ماکسیمالیست' 'رۆژووی مەرگ' بکاتە شۆڕشێک، لەم ڕوەوە پێموایە 'هەڵەی سیاسی' جددی هەیە.
لەم دۆخەدا، لە ڕۆژی عەرەفەی جەژنی قوربان، پاراستنی جەستەکان و بەرگری لە 'زیانی هەرمان' لە تەندروستی مرۆڤەکان، تەنیا و تەنیا بە ئیرادەی یەک لایەنەی مانگرتووانی ڕاپەڕیو لە ڕێگەی کۆتایی هێنان بە چالاکیەکەیانەوە ئیمکانی هەیە.
یان با حکومەت لەمەڕ چارەسەری پرسی کورد، بێ فرت و فێل دەستی هاوکاری بگوشێ و لە پێناو بەرزکردنەوەی هەنگاوی بابەتیانە، 'پەیامێکی جەژنانە'ی وا بدا کە لە بەرامبەردا، 'رۆژوی مەرگ' وەک 'ژێستێک' کۆتایی بێ.
بە پێچەوانە، جەژنی قوربانی ئەمساڵ لە داهاتووی نزیکدا، بە باشی یادی ناکرێتەوە. جەژنێکی قوربان کە 'قوربانی سیاسی' تێدا درابێ، بە چاکە ناوی ناهێنرێ...
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر