جەیمز ڕەینۆلدز، بی بی سی / گەڤەر
لە تورکییەوە: سەلاحەدین بایەزیدی
بیرهاتی تەمەن ١٢ ساڵ لەگەڵ برا دە ساڵانەکەی ئەمرە ئیکە، لە کاتێکدا ئەو بەیانییە لە بەردەم تەلەڤزیۆن ڕاکشابوون و سەیری فیلمی کارتۆنیان دەکرد، بە هاتنی میوانەکان وەک تاوانبار قیت بوونەوە و هەستانە سەر پێ.
لە ڕاستیدا دەبوایە لە قوتابخانە بوایەن، بەڵام بنەماڵەکەیان بڕیاریان دابوو لە ماڵ بمێننەوە.
هەموو بەیانییەک، پەروەردە لە قوتابخانەکەیان، وەک سەرجەم قوتابخانەکانی تورکیا بە ڕستگەلی وەک "تورکم، ڕاستگۆم'' کە هەموویان هاوکات بە یەکەوە دووپاتی دەکەنەوە، دەست پێدەکا.
بنەماڵەی ئیکە کە کوردن، دووپات کردنەوەی ئەم ڕستانە ڕەت دەکەنەوە. دەڵێن پێیان خۆشە مناڵەکانیان بە کوردی بخوێنن نەک بە تورکی.
بیرهات دەڵێ "زمانی زگماکیمان گەرەکە. دەبێ وانەکانمان بە کوردی بخوێنین."
برا بچووکەکەشی بە سەر ڕاوەشاندن پشتیوانی لە قسەکەی دەکا. پاش ئەوەی بەمجۆرە هەڵوێستی سیاسی خۆیان ئاشکرا دەکەن، دوو مناڵەکە لە دیوەخان دەڕۆنە دەر و دەست بە یاری کۆمپیۆتەری دەکەن.
کوڕە هەرە بچووکەکەی بنەماڵەش، وەک ئەوەی زۆر حەزی بە میوانەکان نەهاتبێ، لە حەسار دەموچاوی گرژ کردووە و سەیری مریشکەکان دەکا.
دایکی مناڵەکان، کەناڵی فیلمی کارتۆن بۆ کەناڵێکی کوردی دەگۆڕێ کە لە ئەوروپا وەشان دەکا.
ئەو دایکەی دوو ڕۆڵەی لەدەست داوە
دایکی بابی مناڵەکان، ناجیە ئیکە، سیمایەکی چالاکی شاری گەڤەرە.
ئەمرەی کوڕی ساڵی ١٩٩٠، لە کاتێکدا پانزە ساڵی تەمەن بووە، بەشداری ڕیزەکانی پەکەکە بووە.
دوو ساڵ دواتر، کوژراوە و تەرمەکەی هەرگیز نەگەڕاوەتەوە.
ساڵی ٢٠٠٣ کوڕێکی تریشی بە ناوی عەلی ئیحسان بەشداری ڕیزەکانی پەکەکە بووە و ئەویش کوژراوە.
تەنیا کوڕێکی لە ژیاندا ماوە: جیهاد.
پێی گوتوە "تۆ نابێ بچی." جیهاد ئێستا ژمێریارە.
ناجیە ئیکە دەڵێ "سەبارەت بە نەوەکانم دەترسێم. نەک هەر بۆ ئەوان، بۆ هەموو کەس دەترسێم. ئێمە ئێستاش ئاشتیمان دەوێ، بەڵام گوێمان لێ ناگرن. لە یەکتری تێناگەیەن."
کوردەکان لە سەدا پانزە تا بیستی دانیشتوانی تورکیا پێک دێنن. بە گشتی مەزەندە دەکرێ ٢٥ تا ٣٠ میلیۆن کورد لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بژین.
'نەتەوەی بێ دەوڵەت'
کوردەکان بەردەوام بەوە دەناسرێن کە "گەورەترین نەتەوەی بێ دەوڵەتن لە سەر ڕووی زەوی". نیشتمانی دایکیان ڕۆژهەڵاتی تورکیا، باکووری عێراق و ناوچە شاخاوییەکانی سوریا و ئێرانە.
دەگوترێ لە ساڵی ١٩٧٨ەوە کە عەبدوڵڵا ئۆجەلان پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە)ی دامەزراندوە، لە ئەنجامی شەڕو پێکدادان لەگەڵ هێزە ئەمنیەکان ٣٠ تا ٤٠ هەزار کەس لە تورکیا گیانیان لەدەست داوە.
پەکەکە دەڵێ چیتر بۆ سەربەخۆیی شەڕ ناکا.
لە بری ئەمە، داوای خۆسەری دیموکراتیک لە دەوڵەتی تورکیا دەکا. بەڵام سەرەڕای دابەزینی ئاستی ئامانجەکانیان، توندو تیژی بە هەمان ڕادە کەم نەبۆتەوە.
تەنیا لە ماوەی ١٥ مانگی دواییدا، زیاتر لە ٧٠٠ کەس کوژراون.
پەکەکە هێرشی کردە سەر بنکە و بارەگا سەربازییەکان، بۆمبی تەقاندەوە و کەسانی سڤیلی ڕفاند.
سوپای تورکیا هێرشی کردە سەر مۆڵگەکانی پەکەکە لە ناوچە شاخاوییەکان و زۆر کەسی بە گومانی هاوکار و پشتیوانی ئەو بزوتنەوەیە قۆڵبەست کرد.
هەنووکە ڕەوشی عەبدوڵڵا ئۆجەلان لە گرتووخانە لە ساڵی ١٩٩٩وە بەو لاوە، لە قۆناغی هەرە دژواری دایە.
بە سەدان هاووڵاتی کورد لە گەڤەر، بە مەبەستی ناشتنی تەرمی ئۆرهان ئاک دۆغان یەکێک لە شەڕڤانانی پەکەکە بەرەو گۆڕستان ڕێ دەپێون.
بەشداربووانی مەراسیمەکە وێنەی ڕێبەری بەندکراوی پەکەکەیان بەرز کردۆتەوە. وێدەچێ پەکەکە پشتیوانیەکی ناوچەیی تۆکمەی هەبێ. ئەمەش خاڵێکی بە هێزە کە وای کردوە سوپای تورک نەتوانێ تەنیا لە ڕێگەی توندو تیژییەوە چۆک بەو بزووتنەوەیە دابێنێ.
سەرکان داری کە بەشداری ئەم مەراسیمە بووە، دەڵێ "زۆرمان تەرم لەم وڵاتە بینی. دیارە هی تریش دەبینین. ئەو زمانەی سەرۆک وەزیر بەکاری دەهێنێ، ئەمەمان پێ نیشان دەدا."
مناڵە کوڕەکانی شار و بەشێک لە گەنجەکان، مەیلی ئەوەیان هەیە نیشان بدەن کە دەتوانن دژی دەوڵەتی تورکیا بوەستنەوە. دەمامکەکانیان دەپۆشن و بە بەرد و مۆلۆتۆف هێرش دەکەنە سەر قوتابخانەی سەرەتایی 'گازی' کە ئاسانترین ئامانجە.
پەروەردەی قوتابخانە بە کوردی نییە و بە تورکیە. پاش ململانیەکی سەخت، مناڵەکان دەتوانن پۆلێکی قوتابخانە بسوتێنن. پۆلیسی تورک بە زرێپۆش گازی بیباریان پێ دا دەکا و هەوڵ دەدا بڵاوە بەم گەنجە ئاگرهاوێژانە بکا.
دەچینە شارۆچکەی شەمزینان کە نزیک سنووری ئێران و عێراقە لەگەڵ تورکیا و بە ئۆتۆمبێل سەعاتێک لە گەڤەر دوورە. سەرۆک شارەوانی شارۆچکەکە سەدات تۆرە، ئەندامی پارتی ئاشتی و دیموکراسی (بەدەپە)یە کە لە سەر بنەمای پرسی کورد سیاسەت دەکا.
لەگەڵ خواردنەوەی شەربەتی میوە لە سەر جادەی سەرەکی شەمزینان، گومانی خۆی سەبارەت بە پێکدادانەکان هێنایە زمان.
سەرنج بۆ سەر چیاکانی بەرامبەر ڕادەکێشێ و دەڵێ "ئەردۆغان، لەگەڵ هەر ئاماردانێک سەبارەت بە مردنەکان و بە گوتنی 'پرسی کورد نەما'، سەد گەنجی تر ڕەوانەی پەکەکە دەکا".
"لەوانەیە خۆی ئاگادار نەبێ، بەڵام ئێمە لێرەوە دەرئەنجامەکانی دەبینین. لەگەڵ هەر گوتنێکی 'پرسی کورد بوونی نییە'، هیوای لاوان دەمرێنێ، پلانەکانیان بۆ داهاتوو لە ناو دەبا و بۆ بەرەی پەکەکەیان دەنێرێ."
پەکەکە بە هەزاران شەڕڤانی هەیە. بارەگای سەرەکی ئەو بزووتنەوەیە، لە باکووری عێراق واتە ئەو شوێنەیە کە کوردەکان بەڕێوەبەرایەتی خۆجێیان هەیە.
موراد قەڕەیڵان، لیدەری ئێستای ڕێکخراوەکە، لە دیدارێکدا لەگەڵ تیمی بی بی سی لە باکووری عێراق، ڕایگەیاند ئامادەن شەڕ ڕابگرن.
"ئایا باسی چەک دانانی بێ مەرج دەکەن؟" قەرەیڵان ئەم پرسیارەی کرد و بەمجۆرە بەردەوام بوو:
"نەخێر، ئەمەم بەلاوە پەسند نییە. تورکیا ناچارە پلانێک ئامادە بکا کە وەڵامی هەموو پرسیارەکانمانی لە خۆوە گرتبێ. ناچارە وەک وڵاتێکی دیموکراتیک، کێشەی کورد چارەسەر بکا. ئەو کات چەکەکانمان دادەنێین. تا یەکێتی ئەوروپا و ویلایەتە یەکگرتوەکانی ئەمریکا ددان بە بوونی کوردان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دانەنێن و کێشەی کورد چارەسەر نەکەن، هیچ پێشکەوتنێک لە ئاشتی، سەقامگیری و دیموکراسی لە ناوچەکەدا دروست نابێ.''
نزیکایەتیەکی چەند لایەنە
بەڵام ئەم پەیامە کاریگەریەکی ئەوتۆ لە سەر دڵی سیاسەتی تورکیا واتە ئەنقەرە دانانێ. ئەنجامی ڕاپرسیەکان لە ناو ڕای گشتی نیشان دەدەن کە بەشێکی بەرچاو لە خەڵک، پشتیوانی لەو ڕێوشوێنە ئەمنیە توندە دژ بە سیاسەتمەدارانی کورد دەکەن.
سەرۆک وەزیر ئەردۆغان، کۆتایی مانگی سێپتامبر، لە جڤینی گشتی پارتەکەیدا قسەی بۆ هەزاران ئەندام کرد.
ئەردۆغان گوتی "حزبەکەمان تەنیا حزبێکە لە ناوچەکە کە دژ بە ڕێکخراوی تیرۆریستی جیاخواز و باڵەکانی تێدەکۆشێ. ئاخۆ ئەمە دەمانترسێنێ؟ نەخێر. ئەگەر کەسێک بمرێ، هەزار کەس هەیە جێگەکەی پڕ بکاتەوە.؟" بەشداربووان بە چەپڵە و جۆش و خرۆش پێشوازییان لەمجۆرە قسانە کرد.
حکومەتی ئەردۆغان بەڵێنی پارە و سەرمایەگوزاری بە ناوچە کوردییەکانی تورکیا دەدا نەک خۆسەری.
دەسەڵاتدارێتی ئاکەپە چەندین ساڵ لە ئۆسلۆ لەگەڵ پەکەکە، چاوپێکەوتن و دیداری ئاشتی بەڕێوە برد.
بەڵام چاوپێکەوتنەکان کۆتاییان هات و توندوتیژی سەر لەنوێ پەرەی سەندەوە.
وەزیری کاروباری دەرەوەی تورکیا ئەحمەد داودئۆغڵو، بە بی بی سی گوت " لە خەبات دژی گرووپە تیرۆریستی و چالاکییە تیرۆریستیەکان، نزیکایەتیەکی چەند لایەنەمان هەیە."
بەمجۆرە بەردەوام بوو "تەگبیری ئەمنی یەکێک لەوانە. بەڵام ئەوانی تریش دەخرێنە بواری پراکتیکەوە. پێشکەوتنی ئابووری و دیموکراتیک، ئامرازی سەرەکی سیاسین لە پێناو داهاتووی تورکیادا."
بەڵام سۆز و بەڵێنی پێشکەوتن بەس نییە بۆ ئەوەی پەکەکە لە چیاکان بهێنرێتە خوارەوە.
دەوڵەتی تورکیا ڕەنگە بتوانێ ناوچە کوردییەکان بەڕێوە بەرێ، بەڵام لە شاری کوردنشینی گەڤەر، سەربازە تورکەکان ناچارن بە ئۆتۆمبێلی زرێپۆش هاتوچۆ بکەن.
سەربازەکان فیشەکەکانیان بە شێوەی زەرب لە سەر سینگیان ڕیز کردوە وەک ئەوەی هەموو کەسێ بیبینێ.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر