بێرنارد-هێنری لێڤی*
لە فەڕەنسییەوە: سەلاحەدین بایەزیدی
کۆبانێ دێ بڕووخێ. شتێکە بە سەعات کەوتووە. ڕەنگە بە ڕۆژ. بەڵام کۆبانێ دێ بڕووخێ، [کۆبانێ] قوربانیی حیسابە چەوتەکانی ئەردۆغانێکە کە یاری بە ئاگر یان باشتر وایە بڵێین بە شەیتان دەکا و سوپاکەی خستۆتە حاڵەتی ئامادەباشی و هێزە سەربازییەکەی لە درێژایی سنووری تورکیا-سووریا، لە چەند کیلۆمەتری شاری لە ئێستاوە شەهید کە وێدەچێ لە نێوان کوردەکان و داعش، داعشی هەڵبژاردبێ، سەقامگیر کردووە.
کۆبانێ دێ بڕووخێ، [کۆبانێ] قوربانیی جووت‌یاریی تورکیایەکە کە پاش تێپەڕاندنی سەرجەم ئەو شتانەی ناوچەکە لەمەڕ جیهادیستەکان گرتبوویە بەرچاو، پاش چاوپۆشی کردن لەو چەکە قورسانەی، داعش بەرەو شاری گەمارۆدراو جێگوڕکێی پێکردن و ئەمڕۆ، کە بۆردومانی دەکەن، هەموو ڕێگەکانی داخستووە، هەموو شتێکی ئاستەنگ کردووە و شیلگیڕانە نەک هەر پێش بە دارودەستەی خۆی دەگرێ، بەڵکوو بەو دە هەزار دڵخوازە کوردەش کە بە پەلە دەیانەوێ بچن کۆبانێ بپارێزن.
کۆبانێ دێ بڕووخێ. موعجیزەی سەرسووڕهێنەری بەرخۆدانی کۆبانێ کە تا ئێستا سەرکەتووە، بێ وەی پشتیوانی بکرێ، لە ڕووبەڕووبوونەوە لەگەڵ توندوتیژییەکی بێ‌وێنە، ئەگەر بێت و پێش بە شێت‌وشوورەکانی ئەڵڵا نەگیردرێ، چیتر بەرگە ناگرێ. کەوتنی کۆبانێ و شەکانەوەی بەیداخی ڕەشی خەلافەتیش، نەک هەر لە گەڕەکەکانی ڕۆژهەڵات و باشووری، بەڵکوو لەسەر دوا بەرزاییەکانی ئەو شارەی لە ئێستاوە بۆتە سیمبۆل، دەبێتە کارەساتێک کە دیار نییە قەت و لە شوێنێک، پەی بە شوێنەوارەکانی دەبەین یان نا. دەبێتە کارەساتێک بۆ خەباتگێڕە پیاو و ژنەکانی (بەڵێ! خەباتگێرانی ژن…) کە لە چەندین هەفتە لەمەوپێشەوە دژ بە توندوتیژییەکی بێ‌هەمپا، دژ بە سوپایەکی پڕچەک‌تر، کە وای لەو خەباتگێڕانە کردووە باجێکی قورس بدەن، زۆر قورس، بە ورەوە، دەجەنگن.
هەروەها کارەساتێک دەبێ بۆ خودی شارەکەش، چونکە داعش نەک هەر لە خەتەنەکردنی ژنان، بڕینی سەری سەرکردەکان یاخود لە دین‌وەرگێڕانی زۆرەملێی کەمینەکان خۆ نابوێرێ، بەڵکوو شار دەخاتە نێو لیستی درێژ و سامناکی شارە شەهیدەکانی ئەم چەند دەیەی دوایی: "گیرنیکا" کە بە فڕۆکەکانی هێزی ئاسمانیی "کۆندۆر" تەفروتوونا بوو؛ شاری "کۆڤۆنتری" کە بە فڕۆکەکانی کۆمپانیای "هەینکێل"ی ئاڵمانی تەخت کرا؛ "ستالینگراد" و میلیۆن تەرمەکەی؛ "ساراییڤۆ" کە زیندوو مایەوە، بەڵام بە نرخی ١١٠٠٠ مردوو و گەمارۆیەکی زیاتر لە هەزار ڕۆژ؛ "کرۆزنی"ی وێران کە سەربازەکانی پووتین کردیان بە شاری ڕۆحەکان؛ شاری حەلەب لە سووریا کە بەو هەموو گەنجینەی شارستانیەت و جوانییەوە، بە تی.ئێن.تی-یەکانی بەشار ئەلئەسەد بەخاک سپێردرا؛ ئێستاکەش کۆبانێ، کە زۆربەمان تا دوێنێ نەماندەزانی هەیە، بەڵام دەبێتە یەکێکی دیکە لەو شارە قڕکراوانە. ئەمە دەبێتە کارەسات، تەنانەت بۆ ئەودیوی کۆبانێ، بۆ ئەو کوردستانەی عیلمانییەی، هێمای ئەو بەها میانڕەو و مافانەی ئەگەر بوونیان هەبێ، کە دیپلۆماتەکان لەسەر خاکی ئیسلام بە ئاواتی دەخوازن، لە لایەکی دیکەوە پێشمەرگەکان بە تاقی تەنیا، بە مانای وشە، هێزی سەفەربەری جیهانین دژ بە تاقمی داعش و لە بەرەکانی پێشەوەی حکومەتی خۆڕاگەیەنراو دەستەویەخە لەگەڵیان کە زۆر جار گوتوومانە هەڕەشەن بۆ سەر مرۆڤایەتی، دەجەنگن.
بوونی کۆبانێ، نەک هەر سیمبۆل، بەڵکوو کلیلیشە، دواجار [رووخانی] دەبێتە کارەسات بۆ هاوپەیمانەکان، چونکە ئەوان لە ڕیزی پێشەوەن و دەبینن هۆڤەکانی داعش دەست بەسەر خاکێکی هەراو، بە درێژایی سەدان کیلۆمەتر لە پەنا سنووری تورکیا دادەگرن - ئیمتیازێکی تاکتیکی و ستراتیژی سەرنج‌ڕاکێش.
بۆ پێشگرتن لەم وەیشوومەیە کاتێکی زۆر کەممان بە دەستەوەیە، بەڵام لەوەش گرنگتر، ڕێ‌وشوێنی کەم.
هاوپەیمانەکان دەتوانن هێرشە ئاسمانییەکانیان چڕتر بکەن - بەڵام چلۆن بۆردومانێک، لە کاتێکدا شەڕ لە دەوروبەری شار، گەڕەک بە گەڕەک، کۆڵان بە کۆڵان و بگرە ماڵ بە ماڵە؟
ئەوان دەتوانن چەک بنێرن؛ ئەوان تەنانەت بێ یارمەتی تورکەکان، ئەو توانا لۆجستیکەیان هەیە و ئەگەر ئەو کارە نەکەن و ئەگەر نەتوانن لانیکەم هاوسەنگییەک لە نێوان جیهادیستەکان کە چەکی قورس، ڕۆکێت‌هاوێژی پێشکەوتوو و تانکیان لە جبەخانەکانی موسڵ و تابا دەست کەوتووە و کوردەکان کە تەنیا کڵاشینکۆف، ڕەشاشی دی.ئێف.دی.ئێس و چەند هاوەنێکیان هەیە، چێ بکەن، ئەوا ئازادیی ئەنجامدانی ئەو شتەی کاتی خۆی ئەوان لە بۆسنیای بچووک کە ئەویش بە پاراستنی خۆی، ئێمەی دەپاراست، کردیان، دەکەوێتە سەر شانی شارۆمەندان کە ئێمەین - بەڵام کات کەمە؛ بۆ ئۆرگانیزەکردنی هەناردنی چەک بۆ خەڵکێکی گەمارۆدراو و لە نێو بەرداشدا، کات پێویستە و ئەوە ئەو کاتەیە کە بە دەستمانەوە نییە.
لەم ئان وساتەدا، تەنیا ڕێگەیەک بۆ پاراستنی کۆبانێ بەدی دەکرێ، ئەو ڕێگەیەش تورکیایە. دەبێ بانگەواز و هەمدیس بانگەواز ئاڕاستەی ئەردۆغانێک کە ترس و وەسوەسەی بینینی ئاوڵەمەی دەوڵەتێکی کورد لە بەردەم دەرگاکانی بەسەر دادوەری و بڕیارەکانیدا زاڵ بووە، بکرێ کە داعش دوژمنی ئەویشە و ئەو زەنگەی لە کۆبانێ لێ دەدرێ، بۆ ئەویشە.
دەبێ لەوە تێ بگەیەنرێ ئەگەر دەیەوێ ڕژێمەکەی - کە ڕۆژ بە ڕۆژ ئیستیبدادێکی زیاتر، ڕۆژ بە ڕۆژ تاریکییەکی زێدەتر، ڕۆژ بە ڕۆژ نامۆبوونێکی پتر بە بنەما عیلمانییەکانی کەماڵیزمی بەسەردا زاڵ دەبێ - شانسیی شەریکێکی ئابووری لەگەڵ ئەوروپا و لە داهاتوودا شەریکایەتی سیاسی، شتێک کە نوخبەکەی بە ئاواتی دەخوازێ و وڵاتەکەی تا دوا ڕادە پێویستی پێیەتی، بۆ بمێنێتەوە، ئەوا ئەو شانسە بە کۆبانێ، بە بەرگری لە کۆبانێ، بە گەیاندنی یارمەتی بۆ قارەمانە ژن و پیاوەکانی کۆبانێدا تێپەڕ دەبێ.
دەبێ لەوەش زیاتر هەنگاو بنرێ و پێی بگوترێ، گرنگ نییە بە نهێنی بێ یان ڕاشکاوانە، کە بەرەنگاربوونەوەی داعش، ئێستا یان هیچکات، دەرفەتی تاوتوێکردنی دڵنیایی هاوپەیمانەکان و سیستەمی ئاسایشی هەروەزییە کە بۆ بەیانییەکەی جەنگی جیهانی دووەم لە ناوچەکە دامەزراوە و تورکیا لە ئەندامێک ئەولاوەترە، چونکە دوای تێکەڵبوونی بە ناتۆ لە ساڵی ١٩٥٢، بۆتە باڵی ڕۆژهەڵاتی ئەو ڕێکخراوە. ساڵی ١٩٩١، تورکیا زۆر بە نابەدڵی بەشداری ئەو ئۆپەراسیۆنانەی کرد کە بۆ پشتیوانیی خەڵکی مەدەنی لە باکووری عێراق ئەنجام دران. "مەجلیسی گەورە"ی تورکیا، ڕۆژی ١ی مارسی ٢٠٠٣، لە دەنگ‌دانێکدا کە سێبەرێکی درێژخایەنی بەسەر پەیوەندییەکانی لەگەڵ هاوپەیمانانیدا زاڵ کرد، دژی چوون و سەقامگیربوونی ٦٢٠٠٠ سەربازی ئەمریکی بۆ تورکیا و بەرەو ڕێی بەغدا، دەنگی دا.
ئەگەر تورکیا بۆ سێهەم جار کەمتەرخەمی بکا، ئەگەر کۆبانێ ببێت بە ناوێکی نوێ بەڵام ئەمجارە بە باڵای خیانەتی نەبەخشراوی تورک داببڕێ، ئەوا پێگەی لە ڕێکخراوی ناتۆ دەکەوێتە ژێر پرسیارەوە.
پێوێستە نێردراوەکانی ئۆباما کە تازە گەیشتوونەتە ئەنقەرە، بێ یەک و دوو ئەمەی پێ بڵێن.
پێویستە فرانسوا ئۆلاند کە گەلەک بەڵێنی دۆستایەتی بە تورکیا داوە، ڕۆڵی وتەبێژی هاوتاکانی ببینێ بۆ ئەوەی بیری بێنێتەوە کۆبانێ دیوارێکە بۆ ئەوروپا.
لێرەشدا، پێویستە بگوترێ: "ئەوان تێپەڕ نابن."
--------------
*بێرنارد-هێنری لێڤی، نووسەر و فەیلەسووفی بەناوبانگی فەڕەنسی - جەزائیرییە.
سەرچاوە: ڕۆژنامەی لیبراسیۆن - ژمارە ١٠٣٩٠ - دووشەممە، ١٣ی ئۆکتۆبری ٢٠١٤.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر