بی بی سی تورکی
لە تورکییەوە: سەلاحەدین بایەزیدی
هێزە چەکدارەکانی تورکیا، بە پشتیوانیی ئەو هاوپەیمانێتییەی ئەمریکا پێشەنگایەتی دەکا، بەرەو شارۆچکەی جەرابلوس کەوتنە ڕێ.
لەو ئۆپەراسیۆنەدا کە ناوی 'قەڵغانی فرات'ی لێ نراوە، تانکەکانی هێزە چەکدارەکانی تورکیا، فڕۆکە جەنگییەکانی و ئەندامانی سوپای سووریای ئازاد بەشدارن.
سەبارەت بە ئامانجی ئۆپەراسیۆنەکە و دەرئەنجامەکانی کۆمەڵێک پرسیارمان ئاڕاستەی ڕۆژنامەنووس فەهیم تاشتەکین کرد:
جەرابلوس، لە ساڵی ٢٠١٣ بە دواوە لە ژێر کۆنتڕۆڵی داعش دابوو. تورکیا بۆچی پێشتر موداخلەی نەدەکرد، چما ئێستا دژ بە داعش لە جەرابلوس کەوتۆتە خۆ؟
پێنج هۆکار بۆ ئەم دەست تێوەردانەی ئێستا هەن. یەکەم، تورکیا نایەوێ ئەو هێزەی داعش لە جەرابلوس ڕاو دەنێ، کوردەکان بن. دیارە نیگەرانیی سەبارەت بە کۆریدۆری کوردیش بە جێی خۆی.
کوردەکان گرنگییەکی تایبەت بەو ناوچەیە دەدەن کە کۆبانێ و عەفرین پێکەوە دەبەستێتەوە. هەڵبەت بۆ ئەوەیش کۆتایی بە گوشاری داعش بۆ سەر ڕۆژئاوا بهێنرێ، پێویستە ناوچەکە خاوێن بکرێتەوە.
هۆکاری دووهەم، لە سایەی کرانەوەی دەرگاکانی تورکیاوە گرووپە جیهادگەراکان ئەم ناوچەیەیان گرتە دەست. دواتر کە داعش شکستی بە هاوتاکانی هێنا و لەوێ بە تەنیا حکومەتی کرد، تورکیا دەنگی لێوە نەهات. خۆی پەیوەندیی نێوان تورکیا و داعشیش لەبەر ئەم ڕووداوانە دروست بوو. پاشان تورکیا ئاسانکاری کرد بۆ هێرشەکانی داعش بۆ سەر ڕۆژئاوا. دواجار داعش ناڕاستەوخۆ لە بەردەم یەپەگە بۆ ئەوەی هێڵی سووری ڕۆژئاوای فرات تێنەپەڕێنێ، بووە قەڵغان.
ئەم دۆخە گوشارەکانی بۆ سەر تورکیا زیاتر کرد. تورکیا بۆ ئەوەی پێش بە ئۆپەراسیۆنی جەرابلوس بگرێ کە لە لایەن هێزەکانی سووریای دیموکراتیک بە پێشەنگایەتی یەپەگەوە بەڕێوە دەچوو، ناچار ما لەگەڵ ئەو گرووپانەی وا لە ژێڕ ڕکێفی خۆی دان ئۆپەڕاسیۆن ئەنجام بدا. هەم بۆ ئەوەی پێی نەگوترێ پشتیوانی لە داعش دەکا و هەمیش بۆ ڕزگاربوون لەم گوشارانە، بە پێویستی بینی ئەم هەنگاوە بەرز بکاتەوە.
هۆکاری سێهەم، داعش ئیتر هەر لە کرانەوەی بنکەی ئینجەرلیکەوە زیاتر و زیاتر بۆتە مایەی هەڕەشە بۆ سەر تورکیا. ئیدی حکومەت نەیدەتوانی دەست لە سەر دەست دابنیشێ. ئەگەرچی بە شێوەیەکی جددی و سەمیمی بەرەنگاری شانەکانی نێوخۆ نابێتەوە و دەبێ لەم ڕووەوە بە جیا لێپرسینەوە بکرێ.
چوارەم، تورکیا دوابەدوای بەردانەوەی فڕۆکەکەی ڕووسیا لە دەرەوەی گەمەی سووریا مابۆوە. بەم شێوەیە دەرفەتی بۆ ڕەخسا بچێتە نێو گەمەکەوە.
پێنجەم، بە ڕێی ئەم ئۆپەراسیۆنەوە بۆی هەیە ویستبێتی ڕێگە بۆ پشتگیریی لە هێزەکانی دژبەری ئەسەد خۆش بکا. ئەم هێزانە لە حەلەب لە دۆخێکی گەلەک دژوار دان.
هەڵوێستی ڕووسیا و ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لە سەر ئەم ئۆپەڕاسیۆنە چییە؟ ئاخۆ قەبوڵی دەکەن؟
ڕووسەکان و ئەمریکییەکان ئەم ئۆپەراسیۆنەیان قەبوڵە، بەڵام ئەوەی قەبوڵیان کردووە ئۆپەراسیۆنێک نییە وەک ئەردۆغان ڕایگەیاندووە هەم دژ بە داعش بێ و هەمیش یەپەگە/پەیەدە.
بە بێ ڕەزامەندی ڕووسیا، فڕۆکە جەنگییەکانی تورکیا ناتوانن بەسەر ئاسمانی سووریادا بفڕن و تانکەکان ناتوانن خاکەکەی ببەزێنن. ڕووسەکان بە سیستەمی دژە فڕینی 400-S ئاسمانی سووریان لە سەر تورکەکان داخستبوو. دوای ئاسایی بوونەوەی پەیوەندییەکان لە سەر ئەم بابەتەش پێک هاتن.
دیارە لەگەڵ ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لەم ڕووەوە سازابوون. ئەردۆغان لە دوایین دیداری ئەمریکایدا گوتبووی "ئێوەی لە ڕێگەی ئاسمانەوە پشتیوانیمان بکەن، ئێمەش نەیارانی هاوپەیمانمان دەبەینە جەرابلوس." دوو جار هەمان شتیان بۆ الراعیش بەکار هێنا، بەڵام سەرنەکەوتن.
لێ ئەگەر ئۆپەراسیۆن دژ بە کوردەکان وەربسووڕێ، ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا دەست بە گێڕەوە دەگرێ، چونکە یەپەگە لە مەیدانەکەدا هاوپەیمانی ئەمریکایە.
ڕووسەکانیش بە شەڕکردن دژی یەپەگە ڕازی نابن.
پێم وا نییە لەگەڵ سووریادا ڕێککەوتنێک هەبێ. دیارە ئەگەر پشتیوانیی تورکیا بۆ گرووپەکان لە حەلەب کۆتایی بێ، ڕەوشەکە گۆڕانی بەسەردا دێ.
ئامانجی تورکیا لە ئۆپەراسیۆنی جەرابلوس چییە، چ ستراتژییەکی هەیە؟ ئاخۆ بە ئامانجەکەی دەگا؟
بە گوێرەی لێدوانە فەرمییەکان، ئامانج پاککردنەوەی جەرابلوس لە داعش و بەرەنگاربوونەوەی پەیەدە/یەپەگەیە. لێ ئامانجی سەرەکیی بێگومان سنووردارکردنی ناوچەی ژێر کۆنتڕۆڵی کوردەکانە. دەتوانن هێزە دیموکراتیکەکانی سووریا لە جەرابلوس دوور ڕابگرن بەڵام ناتوانن لە مەنبج دەریان بکەن و پێشڕەوییان بۆ ئەلباب ئاستەنگ بکەن.
لەوە بترازێ نابێ لە بیرمان بچێ پلانی ئۆپەڕاسیۆنی هێزە دیموکراتیکەکانی سووریا لەگەڵ ئەمریکا ئەنجام دراوە.
ئەگەر بێت و نیازی تورکیا گەورەتر بێ ڕووبەڕووی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا دەبێتەوە. هەروەها پێم وا نییە حیسابی پتەو سەبارەت بەوە کرابێ دوای داعش ناوچەکە چۆناوچۆن ئیدارە بکرێ. هێز و توانای ئەو تاقمانەی تورکیا کاریان لەگەڵ دەکا، سنووردارە.
ئەگەر پشتیوانییەکی هاوشێوەی ئەمریکا لەوانە بکرێ بۆی هەیە زیانی الراعی دووپات بێتەوە.
سوپای سووریای ئازاد کە یارمەتیدەری چوونەناوەوەی تورکیا بۆ سووریا بوون، لە چ کەسانێک پێک هاتووە؟
لە تورکمانەکان و هەندێک یەکینەی عەڕەب پێک هاتووە.
بۆچی جەرابلوس بۆ کوردەکان گرنگە؟ ئاخۆ کەناڵی ئەڵتەرناتیڤیان هەیە؟
لە خەیاڵی کوردەکاندا سەپاندنی قەوارەیەکی فیدڕاڵ هەیە کە پانتایی دێرک تا عەفرین دەگرێتەوە.
بەڕێوەبەرایەتی سووریاش وەک تورکیا نایەوێ ڕێگە بەمە بدا. بەڕێوەبەرایەتی شام دەیتوانی سەبارەت بە سێ کانتۆنەکە بچێتە پای مێزی گفتوگۆ، بەڵام فیدراسیۆن بابەتێکی جیاوازە و ترسی جیابوونەوە دروست دەکا. خاڵێکی تر کە دەبێتە هۆی پەرەسەندنی ئەم ترسە، ئەگەری مانەوە و حزووری سەربازیی ئەمریکایە.
ئەگەر جەرابلوس نەبێ، پەیوەندیی نێوان کۆبانێ و عەفرین لە ڕێگەی هێڵێک بە درێژایی ٣٠ - ٤٠ کیلۆمەتری سنوورەکانی باشووری تورکیا بەسەر مەنبج و ئەلبابدا دێتە دی. ئەم کەناڵەی ئێستاش کاری لە سەر دەکرێ، هەر ئەم کەناڵەیە.
ئەگەر داعش لە باکووری سووریا لاواز ببێ، لە نێوخۆی تورکیا پەرە بە چالاکییەکانی دەدا؟
هەڵبەت پەرە بە چالاکییەکانی دەدرێ. بە هۆی ئەوەی پێویستیی بە سنوورەکانی تورکیا بوو و سوودی لە سیاسەتی شل و نەرمی تورکیا وەردەگرت، چالاکییەکانی تورکیای وە ئەستۆ نەدەگرت. ئێتر بۆی هەیە دوژمنایەتییەکی ڕاستەوخۆ و ئاشکرا دەست پێ بکا.
ئۆپەراسیۆنی جەرابلوس چۆن کاریگەرییەک لە سەر پەیوەندیی نێوان تورکیا و حکومەتی ئەسەد دادەنێ؟
تورکیا ئەگەر گۆڕانکارییەک لەمەڕ سیاسەتەکانی سەبارەت بە سووریا پێک بێنێ، بۆ گەیشتن بە یەک شت دەبێ؛ ئەویش ڕووخانی ڕۆژئاوایە. مەرجی هاوپەیمانیی لەگەڵ ئەسەد پێکهێنانی بەرەیەکی هاوبەشە دژ بە کوردەکان.
ئانکارا لە سیاسەتەکانی ئەمریکا سەبارەت بە یەپەگە ناڕازییە. ئێستا لە هەوڵ دایە لەگەڵ ئێران و ڕووسیا بناغەیەک بۆ هاوپەیمانێتیەکی هاوبەش دژ بە کوردەکان دابمەزرێنێ.
بەڵام هەرچەند ئێران سەبارەت بە پەکەکە هەمان هەستیاریی تورکیای هەیە، لەمەڕ ڕۆژئاوا لەگەڵ ئانکارا هاوفکر نییە. ڕووسیاش بە هەمان شێوە.
لە ڕوانگەی هەر دوو وڵاتەوە، کێشە نییە ئەگەر بێت و کوردەکان لەگەڵ دیمەشق پێک بێن و خۆسەری ڕابگەیەنن. هەروەها نایانەوێ ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لە داهاتووی ناوچەکەدا لە ڕێگەی کوردەکانەوە بەرژەوەندییەکانی بسەپێنێ.
ئەم ڕێگەیەی وا تورکیا گرتوویەتیە بەر، سوود بە سیناریۆی ئەمریکا دەگەیەنێ کە لە هەموو شتێ زیاتر تورکیای تووڕە کردووە.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر