ژێرار شالیان
لە فەڕەنسییەوە: سەلاحەدین بایەزیدی
لە بەرامبەر دەستێوەردانی تورکیا و هاوپەیمانە سوورییەکانی، کوردەکانی کانتۆنی عەفرین کە ماوەی زیاتر لە سێ هەفتەیە خۆڕاگری دەکەن، بێجگە لە بەخشینی گیانیان هیچ ڕێگەیەکی تریان نییە. ئەوەی ڕاستی بێ هێزەکانی ڕووسیا، پاش دانوستان لەگەڵ تورکیا، ناوچەکەیان چۆل کرد و هێزەکانی ئەمریکاش دژایەتیی خۆیان بۆ ئەم هێرشانەی تورکیا درەنەبڕی.
هێزە هاوپەیمانە سوورییەکانی تورکیا، لە بنەڕەتدا هیچ نین کۆمەڵێک جیهادگەران نەبێ، یان وەک "دەوڵەتی ئیسلامی"، یان وەک ئەو ڕێکخراوانەی خاوەنی ئایدیۆلۆژیەکی هاوشێوەن. ئەم هاوپەیمانانە بە "سوپای سوریای ئازاد" لە قەڵەم دراون و دەستێوەردانی سەربازی تورکیاش ناوی "چڵە زەیتوون"ە. خۆشە ببیتە دیکتاتۆر، بەڵام ڕێزگرتنە ڕواڵەتییەکان گاڵتەجاڕییان لە پشتە.
کوردەکانی سووریا جووڵانەوەیەکی سیاسیی - سەربازییان دامەزراندووە کە ماوەی چەندین ساڵە دژ بە ڕێکخراوی دەوڵەتی ئیسلامی شەڕ دەکا. بە دیسپلین و ورەیەکی بەرزەوە (ساڵی ٢٠١٦ توانیم ئەمە لە نزیکەوە ببینم)، بە بەشداریی بەرچاوی خەباتگێڕەکانی، هەم وەک بژاردەیەکی سیاسیی و کۆمەڵایەتی و هەمیش بۆ ئەوەی هێزە چەکدارەکانی کۆمەڵەیەکی کەمینە ببێتە دوو قات. کاریگەرییان لە لایەن پیاوانی کۆمەڵگەیەک کە وەک کاڵایەک سەیری ژنان دەکەن، مایەی شەرم بوو، وەک چۆن ئەمەمان لە مامەڵەی خراپ لەگەڵ جەستە و تەرمی ژنان بینی.
کوردەکانی سووریا (یەپەگە) بە خۆڕاگری قارەمانانەیان لە کۆبانێ وەک ئیدەئالی هێزی جێگرەوە هاتنە بەر چاوی دەوڵەتە نیگەرانەکان کە پێویست بەوە نەکا سەربازەکانی خۆیان بەرنە ئەوێ. ئەمریکییەکان و ڕووسەکان لە چوارچێوەی خەباتیان دژ بە "دەوڵەتی ئیسلامی" و دژ بە جیهادیزم کەڵکیان لێ وەرگرتن.
ڕووسیا دەیەوێ ڕژێمێک بەهێز بکا کە بە دڵیەتی و دوایین وڵاتی عەڕەبی هاوپەیمانێتی، وەک چۆن بەتایبەت لە نێوان سێپتەمبەری ٢٠١٥ و بەهاری ٢٠١٦ ئەمەی سەلماند. ئەو بواری بۆ بەشار ئەسەد ڕەخساند تاکوو دەسپێشخەری بگرێتە دەست، هاوکات کە پشتی کوردەکانی سووریا گرتبوو. ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا، کوردەکانیان هان دەدا بە هاوکاریی هێزە عەرەبەکان، دارودەستەی "دەوڵەتی ئیسلامی" لە ڕەقەی بە پایتەخت ڕاگەیەنراویان ڕاو بنێن.
پار، ئەمە بە نرخی خەسارێکی قورس بەدی هات. بەمجۆرە هێزە کوردییەکان بەرامبەر بە هاوکاری ئەمریکا لەو ناوچە عەرەبانەش باجی قورس دەدەن کە هیچ بەرژەوەندییەکی ڕاستەوخۆیان لێی نییە.
پەیوەندییە ئاڵۆزەکانی نێوان تورکیا و ڕووسیا و هاوپەیمانێتی کاتیان، تایبەت نییە بە ڕۆژی ئەمڕۆ. پێشتر تورکیا بۆ کردنەوەی قفڵی دەرگەی جەرابلوس، ناوچەیەکی سەر سنوور کە لەوێوە دەستت بە خاکی سووریا ڕادەگا، پێویستیی بە بێلایەنی ڕووسیا هەبوو. لە بەرامبەر ئەمەدا، دەستی ئاوەڵا بوو تاکوو جیهادیستەکانی ڕۆژهەڵاتی حەلەب سەرکوت بکا.
ئەمجارە، ڕێککەوتنی نێوان تورکیا - کە بانگەشە دەکا بەرژەوەندیی تایبەت بە ئاسایشی خۆی دەپارێزێ - و ڕووسیا، بە پلەی یەکەم پەیوەندیی بە عەفرینەوە هەیە. هێزەکانی ڕووسیا ڕازی دەبن لە کانتۆنی عەفرین پاشەکشە بکەن و تورکیا لە هەوڵ و هاندانی ڕووخاندنی ڕژێمی شام پاشگەز دەبێتەوە. مەسەلەی ئەوە لە گۆڕێیە بۆ هەمیشە لە چنگ کوردەکانی سووریا ڕزگاری بێ کە وەک پاشکۆی پەکەکە لێی دەڕوانێ کە تورکیا ماوەی زیاتر لە سی ساڵە لە وڵاتی خۆی شەڕی لەگەڵ دەکا.
بێجگە لەمە، هێرش بۆ سەر عەفرین و هەروەها هەڕەشەی سەربازی بۆ سەر منبەج، ئەو شوێنەی هێزە ئەمریکییەکان لێی سەقامگیر بوون، بۆ ئەوەیە سەرۆککۆمار ئەردۆغان لە لای پان ناسیۆنالیستەکان خۆشەویست تر بکا. هەرچی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکاشە، خۆ لە ناوچەی گەمارۆدراو هەڵناقورتێنن، مەگەر بە شێوەیەکی چاوەڕواننەکراو. نیگەرانییەکانی دۆناڵد ترامپ پەیوەندییان بە ئەولەوییەتی ترەوە هەیە.
دەوڵەتەکان، ئەگەر مەبەستیان نەبوو دەستێوەردان بکەن، تا ئەو کاتەی هەڕەشەی ڕاستەوخۆ لە سەر بەرژەوەندییەکانیان لە گۆڕێ نەبێ، خۆیان بەوە قایل دەکەن هەڵسوکوتی شەڕخوازانە مەحکووم بکەن و ڕایبگەیەنن کە ئەمە شیاوی پەسند نییە و هاوکات پەسندیشی بکەن. پاش شان لادان لەم جۆرە هێرشانە، ئێمەمانان لە ئەوروپا فێر بووین مەراسیمی "یاد و بیرەوەری" بگرین و بڵێین "جارێکی تر هەرگیز."
ئەمە، لە وڵاتانی دیموکراتدا، گرنگیی بیروڕای گشتی و هیی میدیا، بەو مەرجەی کاری خۆیان بە سەرنجەوە ئەنجام بدەن، دەخاتە ڕوو.
ساڵی ١٩٩١، پاش ئەو شەڕەی عێراقی سەددام حوسێن بە مەبەستی لکاندنی کوەیت بە وڵاتەکەی هەڵیگیرساند، ویلایەتە یەکگرتووەکان ئاگادار بوو بە جڵەوبەردانی عێراق، تەواو دەسەڵاتەکەی لاواز ببێت بۆ ئەوەی نەبێتە هۆی ڕووخانی سوننەکان کە بە قازانجی ئێران دەشکایەوە. لەگەڵ ئەوەشدا، سەرۆککۆماری ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا بانگەوازی ئاڕاستەی شیعەکان و کوردەکان دەکرد ڕاپەڕن بەڵام بزانن کە بە قازانجی ئەوان دەستێوەردان ناکا. سەرکوتی سەددام حوسێن گەیشتە لوتکە. شیعەکان قەتڵوعام کران و کوردەکان تۆقێنران، بە سەدان هەزار کورد بەرەو تورکیا و ئێران ڕایانکرد.
ئەوان بە نۆرەی خۆیان بەختیان هەبوو کە بە کامێرای ڕۆژئاواییەکان فیلمیان لێ هەڵگیرا. لە سایەی خۆتێوەردانی فەڕەنسا کە بریتانیا خستبوویە سەر ئەستۆی، ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا ڕازی بوو پەناگەیەک بۆ کوردەکانی عێراق دروست بکا.
تەقریبەن گومان لەوەدا نییە کە گەمارۆی عەفرین وەها بەختێکی نییە.
تورکیا ئەندامی ناتۆیە، ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا ئەولەوییەتی تری هەیە و بەرژەوەندییەکانی ڕووسیا پێش هەموو شتێ وابەستەی مانەوەی ڕژێمی شامە نەک کانتۆنی عەفرین.
لە فەڕەنسییەوە: سەلاحەدین بایەزیدی
لە بەرامبەر دەستێوەردانی تورکیا و هاوپەیمانە سوورییەکانی، کوردەکانی کانتۆنی عەفرین کە ماوەی زیاتر لە سێ هەفتەیە خۆڕاگری دەکەن، بێجگە لە بەخشینی گیانیان هیچ ڕێگەیەکی تریان نییە. ئەوەی ڕاستی بێ هێزەکانی ڕووسیا، پاش دانوستان لەگەڵ تورکیا، ناوچەکەیان چۆل کرد و هێزەکانی ئەمریکاش دژایەتیی خۆیان بۆ ئەم هێرشانەی تورکیا درەنەبڕی.
هێزە هاوپەیمانە سوورییەکانی تورکیا، لە بنەڕەتدا هیچ نین کۆمەڵێک جیهادگەران نەبێ، یان وەک "دەوڵەتی ئیسلامی"، یان وەک ئەو ڕێکخراوانەی خاوەنی ئایدیۆلۆژیەکی هاوشێوەن. ئەم هاوپەیمانانە بە "سوپای سوریای ئازاد" لە قەڵەم دراون و دەستێوەردانی سەربازی تورکیاش ناوی "چڵە زەیتوون"ە. خۆشە ببیتە دیکتاتۆر، بەڵام ڕێزگرتنە ڕواڵەتییەکان گاڵتەجاڕییان لە پشتە.
کوردەکانی سووریا جووڵانەوەیەکی سیاسیی - سەربازییان دامەزراندووە کە ماوەی چەندین ساڵە دژ بە ڕێکخراوی دەوڵەتی ئیسلامی شەڕ دەکا. بە دیسپلین و ورەیەکی بەرزەوە (ساڵی ٢٠١٦ توانیم ئەمە لە نزیکەوە ببینم)، بە بەشداریی بەرچاوی خەباتگێڕەکانی، هەم وەک بژاردەیەکی سیاسیی و کۆمەڵایەتی و هەمیش بۆ ئەوەی هێزە چەکدارەکانی کۆمەڵەیەکی کەمینە ببێتە دوو قات. کاریگەرییان لە لایەن پیاوانی کۆمەڵگەیەک کە وەک کاڵایەک سەیری ژنان دەکەن، مایەی شەرم بوو، وەک چۆن ئەمەمان لە مامەڵەی خراپ لەگەڵ جەستە و تەرمی ژنان بینی.
کوردەکانی سووریا (یەپەگە) بە خۆڕاگری قارەمانانەیان لە کۆبانێ وەک ئیدەئالی هێزی جێگرەوە هاتنە بەر چاوی دەوڵەتە نیگەرانەکان کە پێویست بەوە نەکا سەربازەکانی خۆیان بەرنە ئەوێ. ئەمریکییەکان و ڕووسەکان لە چوارچێوەی خەباتیان دژ بە "دەوڵەتی ئیسلامی" و دژ بە جیهادیزم کەڵکیان لێ وەرگرتن.
ڕووسیا دەیەوێ ڕژێمێک بەهێز بکا کە بە دڵیەتی و دوایین وڵاتی عەڕەبی هاوپەیمانێتی، وەک چۆن بەتایبەت لە نێوان سێپتەمبەری ٢٠١٥ و بەهاری ٢٠١٦ ئەمەی سەلماند. ئەو بواری بۆ بەشار ئەسەد ڕەخساند تاکوو دەسپێشخەری بگرێتە دەست، هاوکات کە پشتی کوردەکانی سووریا گرتبوو. ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا، کوردەکانیان هان دەدا بە هاوکاریی هێزە عەرەبەکان، دارودەستەی "دەوڵەتی ئیسلامی" لە ڕەقەی بە پایتەخت ڕاگەیەنراویان ڕاو بنێن.
پار، ئەمە بە نرخی خەسارێکی قورس بەدی هات. بەمجۆرە هێزە کوردییەکان بەرامبەر بە هاوکاری ئەمریکا لەو ناوچە عەرەبانەش باجی قورس دەدەن کە هیچ بەرژەوەندییەکی ڕاستەوخۆیان لێی نییە.
پەیوەندییە ئاڵۆزەکانی نێوان تورکیا و ڕووسیا و هاوپەیمانێتی کاتیان، تایبەت نییە بە ڕۆژی ئەمڕۆ. پێشتر تورکیا بۆ کردنەوەی قفڵی دەرگەی جەرابلوس، ناوچەیەکی سەر سنوور کە لەوێوە دەستت بە خاکی سووریا ڕادەگا، پێویستیی بە بێلایەنی ڕووسیا هەبوو. لە بەرامبەر ئەمەدا، دەستی ئاوەڵا بوو تاکوو جیهادیستەکانی ڕۆژهەڵاتی حەلەب سەرکوت بکا.
ئەمجارە، ڕێککەوتنی نێوان تورکیا - کە بانگەشە دەکا بەرژەوەندیی تایبەت بە ئاسایشی خۆی دەپارێزێ - و ڕووسیا، بە پلەی یەکەم پەیوەندیی بە عەفرینەوە هەیە. هێزەکانی ڕووسیا ڕازی دەبن لە کانتۆنی عەفرین پاشەکشە بکەن و تورکیا لە هەوڵ و هاندانی ڕووخاندنی ڕژێمی شام پاشگەز دەبێتەوە. مەسەلەی ئەوە لە گۆڕێیە بۆ هەمیشە لە چنگ کوردەکانی سووریا ڕزگاری بێ کە وەک پاشکۆی پەکەکە لێی دەڕوانێ کە تورکیا ماوەی زیاتر لە سی ساڵە لە وڵاتی خۆی شەڕی لەگەڵ دەکا.
بێجگە لەمە، هێرش بۆ سەر عەفرین و هەروەها هەڕەشەی سەربازی بۆ سەر منبەج، ئەو شوێنەی هێزە ئەمریکییەکان لێی سەقامگیر بوون، بۆ ئەوەیە سەرۆککۆمار ئەردۆغان لە لای پان ناسیۆنالیستەکان خۆشەویست تر بکا. هەرچی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکاشە، خۆ لە ناوچەی گەمارۆدراو هەڵناقورتێنن، مەگەر بە شێوەیەکی چاوەڕواننەکراو. نیگەرانییەکانی دۆناڵد ترامپ پەیوەندییان بە ئەولەوییەتی ترەوە هەیە.
دەوڵەتەکان، ئەگەر مەبەستیان نەبوو دەستێوەردان بکەن، تا ئەو کاتەی هەڕەشەی ڕاستەوخۆ لە سەر بەرژەوەندییەکانیان لە گۆڕێ نەبێ، خۆیان بەوە قایل دەکەن هەڵسوکوتی شەڕخوازانە مەحکووم بکەن و ڕایبگەیەنن کە ئەمە شیاوی پەسند نییە و هاوکات پەسندیشی بکەن. پاش شان لادان لەم جۆرە هێرشانە، ئێمەمانان لە ئەوروپا فێر بووین مەراسیمی "یاد و بیرەوەری" بگرین و بڵێین "جارێکی تر هەرگیز."
ئەمە، لە وڵاتانی دیموکراتدا، گرنگیی بیروڕای گشتی و هیی میدیا، بەو مەرجەی کاری خۆیان بە سەرنجەوە ئەنجام بدەن، دەخاتە ڕوو.
ساڵی ١٩٩١، پاش ئەو شەڕەی عێراقی سەددام حوسێن بە مەبەستی لکاندنی کوەیت بە وڵاتەکەی هەڵیگیرساند، ویلایەتە یەکگرتووەکان ئاگادار بوو بە جڵەوبەردانی عێراق، تەواو دەسەڵاتەکەی لاواز ببێت بۆ ئەوەی نەبێتە هۆی ڕووخانی سوننەکان کە بە قازانجی ئێران دەشکایەوە. لەگەڵ ئەوەشدا، سەرۆککۆماری ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا بانگەوازی ئاڕاستەی شیعەکان و کوردەکان دەکرد ڕاپەڕن بەڵام بزانن کە بە قازانجی ئەوان دەستێوەردان ناکا. سەرکوتی سەددام حوسێن گەیشتە لوتکە. شیعەکان قەتڵوعام کران و کوردەکان تۆقێنران، بە سەدان هەزار کورد بەرەو تورکیا و ئێران ڕایانکرد.
ئەوان بە نۆرەی خۆیان بەختیان هەبوو کە بە کامێرای ڕۆژئاواییەکان فیلمیان لێ هەڵگیرا. لە سایەی خۆتێوەردانی فەڕەنسا کە بریتانیا خستبوویە سەر ئەستۆی، ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا ڕازی بوو پەناگەیەک بۆ کوردەکانی عێراق دروست بکا.
تەقریبەن گومان لەوەدا نییە کە گەمارۆی عەفرین وەها بەختێکی نییە.
تورکیا ئەندامی ناتۆیە، ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا ئەولەوییەتی تری هەیە و بەرژەوەندییەکانی ڕووسیا پێش هەموو شتێ وابەستەی مانەوەی ڕژێمی شامە نەک کانتۆنی عەفرین.
سەرچاوە: لۆفیگارۆ
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر