وتوێژی سەرۆکی هەرێمی کوردستان لەگەڵ ڕۆژنامەی میللیەت
حەسەن جەماڵ
لە تورکییەوە: سەلاحەدین بایەزیدی
هەولێر
کوردەکان بە ئەربیل دەڵێن هەولێر کە پێتەختی هەرێمی کوردستانی عێراقە. لەوێوە بە ئۆتۆمبێل بۆ شارۆچکەی سەلاحەدین نیو سەعات ڕێگەیە، ئەو شوێنەی لە بەرزاییەوە دەڕوانێتە دەشتی بێ بڕانەوەی هەولێر. مەودای ڕاستەوخۆی لەگەڵ تورکیا ١٨٠ کیلۆمەترە. بەڵام ئەوێش لە زمانی خەڵکەوە سەلاحەدین نییە و مەسیفە.
لە بەرزترین خاڵی مەسیف کە بە یەکێک لە چیا قیتەکانی کوردستان دێتە ئەژمار، سەرێ ڕەش هەڵکەوتووە. ئەو گردە وەک هێلانەی هەڵۆیان نێوی براوە و ئا لەو شوێنەوە کوردستانی عێراق بەڕێوە دەبرێ.
وتوێژی من بە هاوڕێیەتی فۆتۆگرافەر نامیق دوروکان، لەگەڵ سەرۆک مەسعوود بارزانی سەر لە نیوەڕۆ لە کۆشکی سەرۆکایەتی هەڵکەوتوو لە سەرێ ڕەش ئەنجام درا و سەعات و نیوێکی خایاند. سەرۆکی دیوانی هەرێم فوئاد حوسێن لە تەنیشت بارزانی دانیشتبوو کە بە ساڵانە لە نزیکەوە کاری لەگەڵ دەکا.
یەکەم چاوپێکەوتنم لەگەڵ مەسعوود بارزانی دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی ١٩٩٣ لە شاری دهۆک. لە ماوەی بیست ساڵی ڕابردوودا، چەندین جار وتوێژم لەگەڵ ئەنجام داوە.
ساڵانێکە شتێک هەیە ناگۆڕدرێ. ناوچەکە بە هیچ شێوەیەک سەقامگیر نابێ، بەردەوام و گەرماوگەرم بلێسەی دێ. کاتێک ئەمەم هێنایە زمان، کاردانەوەی مەسعوود بارزانی بەمجۆرە بوو:
"ناوچەکە لە ناو ئاگر دایە."
بە پێکەنینەوە بەردەوام دەبێ:
"بەڵام لەم بێنەو بەرەو لەو متبەخە چ جۆرە خواردنێک دێتە دەر، نازانم."
"منیش سەرم لێ شێواوە"
پاش ئاماژە کردن بە گۆڕینی بەپەلەی هاوسەنگیەکان لە ناوچەکە و پەلەقاژە کردنی گەلێک شت، دەچمە سەر باسی پرسی دەستنیشان نەکردنی ئەوەی ناوچەکە لە کوێوە بۆ کوێ هەنگاو دەنێ. بۆی دەگێڕمەوە کاتێک لە هەولێر قسەمان دەکرد، کەسێک گوتی:
"وەک چۆن دەڵێن کێ بە کێ یە. لە نێو جەرگەی ئەم ناوچەیەدا، کەس نازانێ کێ بە کێیە."
پێدەکەنێ.
لێی دەپرسم:
"ئێوە لە ناوچەیەدا دەتوانن پێش خۆتان ببینن؟ من تا ئاستێکی زۆر سەرم لێ شێواوە."
بارزانی کە بە گشتی خۆی کۆنتڕۆڵ دەکا، ئەمجارەیان خۆی پێ ڕانەگیرا و قاقایەکی لێدا:
"دە وەڵاهی منیش سەرم لێ شێواوە!"
پەیوەندیی نێوان تورکیا و هەرێمی کوردستانی عێراق لە 'ئاستێکی زۆر باش' دایە و لەپێناو گەیشتن بەو ئاستە، ڕۆڵی ئەرێنی حکومەتی ئاکەپە بەرز دەنرخێنێ. دەڵێ بە مەبەستی سەقامگیری و ئاشتی لە ناوچەکە دەبێ ئەم پەیوەندییانە هەم لە بواری سیاسی و هەم لە بواری ئابوورییەوە پەرەیان پێ بدرێ.
پەکەکە فاکتەرێکی زیانبەخشە؟
لێی دەپرسم:
"سەبارەت بە پەیوەندییەکانی دوولایەن، ئاخۆ پەکەکە فاکتەرێکی زیان بەخشە؟"
تۆزێک بیر لە وەڵامی پرسیارەکەم دەکاتەوە و بەمجۆرە دەئاخفێ:
"پەکەکە لایەنێکی کێشەکەیە… لێرەدا ئیرادەیەک پێویستە، ئیرادەیەکی سیاسی… ئیرادەیەک کە پەنا بۆ چەک نەبا و لە ڕێگەی ئاشتیانەوە کێشەکان چارەسەر بکا.. سەبارەت بە چارەسەری کێشەی کورد، تا ئێستا ئەم ئیرادەیە نەهاتۆتە ئاراوە. بەڵام ئێمە بڕوامان بە چارەسەری ئاشتیانەی ئەو کێشەیە هەیە."
لە وەڵامی پرسیاری پەیامتان بۆ ئەنقەرە، پەکەکە، تورک و کورد چییە، بە کورتی ئاوا وەڵام دەداتەوە:
"هەم بە نیسبەت ئەنقەرە و هەم پەکەکە، لە هەر دوو لا، دوو ڕێبازی جیاواز هەیە. لایەنێک هێشتا پێ لە سەر چەک دادەگرێ و شەڕی گەرەکە، لایەنەکەی دیکەش پێداگری لە سەر ئاشتی دەکا."
کە بۆ جاری دووهەم لێی دەپرسم ئاخۆ لە نێو پەکەکەشدا هەن کەسانێک کە پێداگری لە سەر ئاشتی دەکەن، تەئکید دەکاتەوە "بەڵێ". بەمجۆرە پێگەی خۆیان شی دەکاتەوە:
"ئێمە لایەنگری ئەو هێزانەی ناو ئەنقەرە و پەکەکەین کە خوازیاری چارەسەرکردنی کێشەکانن لە ڕێگەی ئاشتیانەوە."
زیاتر دەڵێ:
"لە میانەی دوا چاوپێکەوتنم لە ئەنقەرە، باسم لەوە کرد پڕۆسەی کرانەوە هاوشێوەی ساڵی ٢٠٠٩، نیاز پاکییە. جگە لەمە ئەم قۆناغەش بە تەواوەتی ڕانەوەستاوە."
"کێشەکە قووڵتر دەبێتەوە"
پرسیار و وەڵامی نێوان ئێمە و سەرۆک بارزانی بەمجۆرە بەردەوام بوو:
"پەکەکە بە چەک بە شوێنێک دەگا؟"
بارزانی:
"بە چەک ناگاتە هیچ شوێنێک. سەردەمی خەباتی چەکداری تێپەڕیوە. پێویستە پەکەکە واز لە چەک بێنێ."
"نەخشە ڕێیەک هەیە؟ بۆ پێڤاژۆیەکی نوێ چ بکرێ باشە؟"
"کێشەکە قووڵتر و قووڵتر دەبێتەوە. قسەکانی سەرۆک وەزیر ئەردۆغان لە ساڵی ٢٠٠٥ لە دیاربەکر دێنمەوە یاد کە گوتبووی 'کێشەی کورد، کێشەی ئێمەشە'… پاشان قسەکانی لە میانەی سەردانەکەیدا بۆ هەولێر… تورکیا دەوڵەتێکە. لە بەرامبەر هاووڵاتیانی بەرپرسیارە."
"چۆن نەخشە ڕێیەک پێویستە؟"
مەسعوود بارزانی:
"سەرەتا پێویستە ئاگربەست ڕابگەیەنرێ، سەرەتا پێویستە چەکەکان بێدەنگ بکرێن (لەو مانایەدا ناڵێ کە یەکسەر چەکەکان فڕێ بدرێن و بخرێنە ژێر خاکەوە؛ وەک هەنگاوی دواتر ئاماژە بەم خاڵە دەکا، حـ. ج) ئینجا هێدی هێدی هەنگاو بنرێ و لە شتە ئاسانەکانەوە دەست پێ بکرێ.."
پەروەردە بە زمانی زگماکی
پرسیار:
" پەروەردە بە زمانی زگماکی، پەروەردە بە کوردی لە کوێی ئەو نەخشە ڕێیە دان؟"
مەسعوود بارزانی:
"پەروەردە بە زمانی زگماکی، پەروەردە بە زمانی کوردی ئیدی یەکێکە لە سەرەکی ترین و سەرەتایی ترین مافەکان.. تورکیا نابێ خۆی لەمە بدزێتەوە".
دووبارەی دەکاتەوە:
"بە ڕاگەیاندنی ئاگربەست، قۆناغێک، نەخشەڕێیەک بە هەنگاوی بچووک لە هەرە ئاسانەکانەوە دەست پێدەکا… لە شتە ئاسانەکانەوە بۆ سەختەکان، قۆناغێکی زەمەنی دەوێ…"
فاکتەری ئۆجەلان
دەپرسم:
"لەم قۆناغەدا ئۆجەلان چۆن ڕۆڵێک دەتوانێ بببینێ؟ ئەم مژارە لە تورکیادا گفتوگۆی لە سەر دەکرێ. هەندێک دەڵێن پەکەکە ئیتر گوێ لە ئۆجەلان ناگرێ و هەندێکی تریش جیاواز بیر دەکەنەوە. ئێوە ڕاتان چییە؟"
مەسعوود بارزانی زۆر بە سەرنجەوە وەڵامی ئەم پرسیارەم دەداتەوە و قسەکانی هەڵدەبژێرێ. بەڵام بەو ئیماژەی دەیدا، ئۆجەلان ناخاتە دەرەوەی بازنەوە.
قسەکانی بارزانی:
"ئەگەر بڕوانینە فەزای ڕای گشتی، کوردەکان و بە تایبەت نووسەرانی تورکیا… لە قۆناغێکی ئاشتی بەمجۆرەدا، دەبینین کە ئۆجەلان دەتوانێ ڕۆڵ ببینێ. بە ڕای من، پەکەکە هێشتا سەر بە ئۆجەلانە… وەک دیارە، ئۆجەلان هێشتا کاریگەری بە سەر ڕێکخراوەکەوە هەیە… بەڵام کە مەسەلە دێتە سەر کردەوە و پراکتێک، بێگومان نازانم چ دەبێ.."
نامیق دورکان لێرەدا دەکەوێتە ناو قسەکانمانەوە:
"ئەگەر بێت و قۆناغێکی وەک ئۆسلۆ سەر لە نوێ دەست پێ بکاتەوە، ناوبژیوانی دەکەن؟"
مەسعوود بارزانی:
"لەپێناو چارەسەرکردنی ئاشتیانەی کێشەکە، من بەردەوام ئامادەم. هەر لایەنێک بچووکترین هەنگاوی ئاشتیانە بەرز بکاتەوە، چی لە دەستی من بێ درێغی ناکەم."
"قۆناغێکی ئاوا لە گۆڕێیە؟"
مەسعوود بارزانی:
"هێشتا هیچ شتێک لە ئارادا نییە. ئەگەر شتێکی ئاوا ببینم و پێویست بە من بکا، من ئامادەم."
ئەو قسەیەی مەسعوود بارزانی کە دەڵێ "هێشتا شتێکی ئاوا لە ئارادا نییە"، ڕەنگدانەوەی ڕاستیەکانە.
لە ڕۆژی هەینی ڕابردووەوە لە هەولێرم. بەردەوام چاوپێکەوتن ئەنجام دەدەین. ئەو بابەتانەی زیاتر هەڵوەستەیان لە سەر دەکەم، کێشەی کورد و پەکەکەیە لە تورکیا.
لەوانەیە کەناڵی جیا جیای ئەنقەرە، لەوانە میت و وەزارەتی دەرەوە بڵێن کە لەگەڵ هەولێر لە پەیوەندی دان.
بەڵام لە هەرێمی کوردستان، کە دەگوترێ ئێستا 'دۆسیەی کورد' پەیوەندی دار بە کێشەی کورد و پەکەکە لە تورکیا بەتاڵە، دیارە ئەودیوی ڕاستیەکان نیشان دەدا.
مانگرتن لە خواردن
سەبارەت بە مانگرتن لە خواردن لە گرتووخانەکانی تورکیا پرسیار لە مەسعوود بارزانی دەکەم.
بەمجۆرە وەڵامم دەداتەوە:
"ئەوەی ڕاستی بێ بە مانگرتن پەیامی خۆیان داوە. ئیتر پێم وایە دەوڵەتیش دەبێ هەنگاو بەرز بکاتەوە. بە کورتی، پێم وایە پەیامەکان دران و وەرگیران… با مانگرتن لە خواردن کۆتایی پێ بهێنرێ. لە بەرامبەردا دەوڵەتیش وەڵامی ئەرێنی بداتەوە."
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر