سانتی تێرۆل*
سەلاحەدین بایەزیدی ساڵی ٢٠٠٧ هاتۆتە لۆزان بێ ئەوەی وشەیەک زمانی فەرەنسی بزانێ و، دەسپێکی ئەمساڵ بە چاپی وەرگێڕانی سیانەکەی ئاگۆتا کریستۆف بۆ یەکەمجار بە زمانی کوردی ناوبانگی دەرکرد. بە چاپی کتێبەکان لە ئێران و عێراق، ئەم پەنابەرە ئێرانییە تەمەن ٣٢ ساڵە، هەوڵ دەدا لە مەنفا بە درووتنی وشەکان پردی ئەدەبی لە نێوان نووسەرانی فەرەنسی نووس و خوێنەرانی کورددا چێ بکا. سەلاحەدین بایەزیدی لە ژوورە بچووکەکەی لە نۆشاتێل، ئەو شارەی بۆ خوێندنی زانکۆ ڕووی تێ کردووە، خەریکی چاوخشاندنەوەیە بە دەقێکی وەرگێڕدراوی خۆیدا کە ئەویش ڕۆمانی "هایدی"یە. ئەم پەناخوازە کە مافی پەنابەرێتی ڕەت کراوەتەوە، هیوا دەخوازی بە وەرگێڕانی ئەم کتێبە چیرۆکی کیژۆڵەیەکی هەتیو بە قەدەرێکی بەختەوەرەوە بۆ مناڵانی کورد بگوازێتەوە.
سەلاحەدین بایەزیدی لەمبارەوە دەڵێ: "ڕۆمانی هایدیم وەرگێڕاوە و جارێ نازانم لە کوێ چاپی دەکەم." ئەو پێی خۆشە چیرۆکی ئەم کیژۆڵە سوییسیە لە چیاکانی ئاڵپ بە مناڵانی کورد بناسێنێ. "زمانی دایکی مە ساڵانێکی زۆر قەدەغە بووە و ژمارەیەکی زۆر کتێب وەرنەگێڕدراونەتە سەر زمانی کوردی. چەند دە ساڵێکە شێلگیرانە هەوڵی وەڕگێڕانی بەرهەمە جیهانییەکان دەدرێ. تا ئەو ساڵانەش ئێمە زۆر دەستمان بە ئەدەبیاتی جیهان ڕانەدەگەیشت، لە ڕێگەی عەڕەب و فارسەکانەوە نەبێ." سەلاحەدین بایەزیدی کە ناسنامەی جۆری "ئێف"ی پێیە، بۆ ناساندنی نووسەرانی تری فەرەنسی نووس کەڵک لە هەر چەشنە دەرفەتێک وەردەگرێ. بەم دواییانە، کتێبی "کاک برایم و گوڵەکانی قورئان" لە نووسینی ئێریک ئێمانۆئێل شمیتی کردۆتە کوردی و لەگەڵ پاتریس فرانچێسکی لە پەیوەندیی دایە بۆ ئەوەی لە داهاتوودا کتێبی "مردن ئەڕای کۆبانێ" وەربگێڕێ.
سەلاحەدین بایەزیدی ڕەتی ناکاتەوە کە خەباتەکەی جۆرێک تێکۆشانی سیاسییە. دەڵێ: "بە گواستنەوەی بەشێک لە ئەدەبیاتی فەرەنسی بۆ خوێنەرانی کورد، فەرهەنگێکی تری دونیا دەناسێنم. ئەدەبیاتی سوییس بۆ خوێنەرانی کورد نەناسراوە. بە وەرگێڕانی 'هایدی' و هەروەها لە داهاتوویشدا کتێبێکی 'نیکۆلا بووڤییێ'، دەمەوێ نیشان بدەم سوییس، ڕۆحی هەڵکردنی ئەم وڵاتە و کرانەوەی بە ڕووی دونیادا چۆناوچۆنە." ئەو لە درێژەی پڕۆژەکانیدا هەوڵ دەدا بەرهەمی نووسەرانی کورد بکاتە فەرەنسی.
سەلاحەدین بایەزیدی دوای فێربوونی زمانی فەرەنسی، بە وزەیەکی زۆرەوە لە هەلومەرجێکی دژواردا کاری کردووە و هەروا هیوادارە مافی نیشتەجێبوونی هەمیشەیی لە سوییس پێ بدرێ. بەهاری ئەمساڵ چالاکانە بەشداری سمیناری "محەممەد موسەدیق، ناسراوێکی فارس، خوێندکارێک لە نۆشاتێل (١٩١٤ - ١٩١٠)" بوو کە لەلایەن زانکۆی نۆشاتێلەوە بەڕێوە چوو. کۆتایی مانگی ژوئەن، دەرفەتی ئەوەی بۆ ڕەخسا خزمەتێک بە وڵات و زێدی خۆی بکاتەوە. لە دانیشتنێکی دادگای هەرێمی "لیتۆرال" و "ڤال دۆ تراڤێر" سەلاحەدین بایەزیدی وەرگێڕی سەرۆکی دادگا بوو. ڕەزامەندییەکی سرووشتی باڵی بەسەر ئەم بوویەرەدا کێشا. بایەزیدی کە سەرەتای هاتنی بۆ نۆشاتێل بەردەوام گلەیی ئەوەی دەکرد لە لایەن پۆلیسەوە کۆنتڕۆڵ دەکرێ هێمنانە پێشوازی لەم پێشهاتە دەکا.
*سانتی تێرۆل ڕۆژنامەنووسی ڕۆژنامەی 'ئێکسپرێس'ە لە نۆشاتێل.
سەلاحەدین بایەزیدی لەمبارەوە دەڵێ: "ڕۆمانی هایدیم وەرگێڕاوە و جارێ نازانم لە کوێ چاپی دەکەم." ئەو پێی خۆشە چیرۆکی ئەم کیژۆڵە سوییسیە لە چیاکانی ئاڵپ بە مناڵانی کورد بناسێنێ. "زمانی دایکی مە ساڵانێکی زۆر قەدەغە بووە و ژمارەیەکی زۆر کتێب وەرنەگێڕدراونەتە سەر زمانی کوردی. چەند دە ساڵێکە شێلگیرانە هەوڵی وەڕگێڕانی بەرهەمە جیهانییەکان دەدرێ. تا ئەو ساڵانەش ئێمە زۆر دەستمان بە ئەدەبیاتی جیهان ڕانەدەگەیشت، لە ڕێگەی عەڕەب و فارسەکانەوە نەبێ." سەلاحەدین بایەزیدی کە ناسنامەی جۆری "ئێف"ی پێیە، بۆ ناساندنی نووسەرانی تری فەرەنسی نووس کەڵک لە هەر چەشنە دەرفەتێک وەردەگرێ. بەم دواییانە، کتێبی "کاک برایم و گوڵەکانی قورئان" لە نووسینی ئێریک ئێمانۆئێل شمیتی کردۆتە کوردی و لەگەڵ پاتریس فرانچێسکی لە پەیوەندیی دایە بۆ ئەوەی لە داهاتوودا کتێبی "مردن ئەڕای کۆبانێ" وەربگێڕێ.
سەلاحەدین بایەزیدی ڕەتی ناکاتەوە کە خەباتەکەی جۆرێک تێکۆشانی سیاسییە. دەڵێ: "بە گواستنەوەی بەشێک لە ئەدەبیاتی فەرەنسی بۆ خوێنەرانی کورد، فەرهەنگێکی تری دونیا دەناسێنم. ئەدەبیاتی سوییس بۆ خوێنەرانی کورد نەناسراوە. بە وەرگێڕانی 'هایدی' و هەروەها لە داهاتوویشدا کتێبێکی 'نیکۆلا بووڤییێ'، دەمەوێ نیشان بدەم سوییس، ڕۆحی هەڵکردنی ئەم وڵاتە و کرانەوەی بە ڕووی دونیادا چۆناوچۆنە." ئەو لە درێژەی پڕۆژەکانیدا هەوڵ دەدا بەرهەمی نووسەرانی کورد بکاتە فەرەنسی.
سەلاحەدین بایەزیدی دوای فێربوونی زمانی فەرەنسی، بە وزەیەکی زۆرەوە لە هەلومەرجێکی دژواردا کاری کردووە و هەروا هیوادارە مافی نیشتەجێبوونی هەمیشەیی لە سوییس پێ بدرێ. بەهاری ئەمساڵ چالاکانە بەشداری سمیناری "محەممەد موسەدیق، ناسراوێکی فارس، خوێندکارێک لە نۆشاتێل (١٩١٤ - ١٩١٠)" بوو کە لەلایەن زانکۆی نۆشاتێلەوە بەڕێوە چوو. کۆتایی مانگی ژوئەن، دەرفەتی ئەوەی بۆ ڕەخسا خزمەتێک بە وڵات و زێدی خۆی بکاتەوە. لە دانیشتنێکی دادگای هەرێمی "لیتۆرال" و "ڤال دۆ تراڤێر" سەلاحەدین بایەزیدی وەرگێڕی سەرۆکی دادگا بوو. ڕەزامەندییەکی سرووشتی باڵی بەسەر ئەم بوویەرەدا کێشا. بایەزیدی کە سەرەتای هاتنی بۆ نۆشاتێل بەردەوام گلەیی ئەوەی دەکرد لە لایەن پۆلیسەوە کۆنتڕۆڵ دەکرێ هێمنانە پێشوازی لەم پێشهاتە دەکا.
*سانتی تێرۆل ڕۆژنامەنووسی ڕۆژنامەی 'ئێکسپرێس'ە لە نۆشاتێل.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر